Geen stal in Bethlehem, maar een middeleeuwse kathedraal in aanbouw: de kerststal van de Bossche Sint-Janskathedraal gaat dit jaar niet tweeduizend, maar achthonderd jaar terug in de tijd, naar de tijd dat de jubilerende kerk gebouwd werd.
Francis Brenninkmeijer (75) was nog een klein meisje toen haar vader haar voor het eerst meenam om de kerststal in de Sint-Janskathedraal te bewonderen. Maar wat ze vandaag ziet, fascineert haar na al die jaren nog steeds. “De os, de giraf: ik herken ze allemaal van vroeger. En het knik-engeltje… Ik kreeg van mijn vader vijf centjes om die erin te stoppen. Dan knikte hij. Het was geweldig.”
Brennikmeijer komt ieder jaar kijken naar het geboortetafereel van Jezus, dat dit jaar in het teken staat van het achthonderdjarig bestaan van de kathedraal. En dat is te zien aan het decor. Maria en Jozef hebben geen stal gevonden, maar een plek in de Sint-Jan in aanbouw. Er is een boog te zien die nog niet af is, overal staan middeleeuwse huisjes en er klinkt middeleeuwse muziek. “Ik heb het nog nooit zo mooi gezien”, zegt Brenninkmeijer terwijl ze verwonderd om zich heen kijkt. “Het herinnert mij aan mijn vader. Ik kan er toch geraakt door worden.”
De afgelopen twee jaar waren in de kerststal taferelen te zien die aan de geboorte van Jezus voorafgingen, zoals het bezoek van de engel aan Maria en de tocht van Jozef en Maria van Nazareth naar Bethlehem. Dit jaar staat de nasleep van het kerstverhaal centraal. Naast Jezus’ geboorte zijn de opdracht van Jezus in de tempel van Jeruzalem en de vlucht van de Heilige Familie naar Egypte te zien, en dat allemaal in een dertiende-eeuwse setting.
En dat verrast mensen, ziet de 69-jarige Toine Jansen, die naar twee bezoekers stapt die zich afvragen waarom Jezus niet in Bethlehem, maar in Den Bosch geboren wordt. “Zo zou het eruit hebben kunnen zien”, verduidelijkt hij, doelend op de bouw van de oorspronkelijk romaanse kathedraal.
Jansen is een van de stadsgidsen die gevraagd zijn om toezicht te houden en mensen van informatie te voorzien. Bezoekers hebben allemaal hun eigen moment van verwondering, zegt hij. “Je loopt niet langs, maar door de kerststal heen. Je kunt deel worden van het kerstverhaal.”
De kerststal is zojuist opengegaan, maar coördinator Jack Kradolfer moet op deze maandagochtend eerst nog even een klusje klaren. Er is een schoolklas op bezoek geweest en een van de opgezette schapen heeft om nog onduidelijke redenen een oortje verloren. “Soms lopen de kinderen er tegenaan”, zegt de 69-jarige Kardolfer verontschuldigend. “Ik moet het even repareren.”
De levensecht uitziende dieren dragen veel bij aan de charme van de kerststal. Naast de traditionele verschijningen als schapen en de levensgrote kameel van de drie koningen, zijn er ook andere dieren, sommige met een eigen verhaal. Neem het veulentje van mgr. Bekkers. De toenmalige bisschop van Den Bosch (1960-1966) was een groot paardenliefhebber, zegt Kradolfer. “Het hoort echt bij onze kerststal.”
Of een kat van een gezin uit de Bossche binnenstad. Het dier werd begin jaren vijftig doodgereden, waarna het gezin het liet opzetten en het aan de toenmalige plebaan schonk voor de kerststal. Het leidde tot het ontstaan van de kerststal met alle dieren, legt Kradolfer uit. “De kat is ons oudste opgezette dier. Later zijn er steeds meer dieren bijgekomen.” Het huisdier zit altijd in de buurt van het Kerstkind, zegt hij. “Hij waakt over het kind.”
De organisatie van de grootste kerststal van Den Bosch neemt in totaal bijna tien maanden in beslag. In mei gaan Kradolfer en twee andere vrijwilligers aan tafel met de plebaan van de kathedraal, die het thema bedenkt. Na enkele brainstormsessies, maakt de kerststal-werkgroep een globaal ontwerp waarna de bouw in oktober van start gaat.
Een groep van 29 vrijwilligers gaat dan vier dagen per week volop aan het werk. Waar laat je de kameel? Waar plaats je de Driekoningen?, vraagt de werkgroep zich dan af. “We zijn allemaal perfectionisten”, zegt Kradolfer. “Het ontwerp wordt wel eens aangepast tijdens de bouw. Op het einde moeten we zeggen: ‘Zo is het goed.’”
Tommy Hendriks (33) en Simone Pullens (39) uit Den Bosch wandelen met hun zoontje Ren door de kerststal. De tweejarige peuter rent vrolijk heen en weer, vol van alle indrukken en emoties die hij op deze woensdagmiddag tot zich heeft genomen. Het jonge stel woont een straat verderop en komt ieder jaar kijken.
“Het is traditie”, zegt Simone. Intussen mengt ook de kleine Ren zich in het gesprek. Hij vindt het schaalmodel van de Sint-Jan aan het einde van de kerststal het allermooist, inclusief het bijbehorende geluid van de klokken, het “bim-bam”. “Hij is een groot fan van kerken”, zegt Tommy. “De Sint-Jan is zijn favoriet.”
Tommy en Simone zijn niet gelovig, maar vinden de kerk een fijne plek om tot rust te komen. Zeker nu de Sint-Jansparochie opnieuw veel werk heeft gemaakt van de kerststal. Een kerststal kan best saai zijn, vindt Tommy, maar die van de Sint-Jan is voor hem altijd weer speciaal.
Voor veel mensen is het een traditie om ieder jaar te komen kijken, zegt Kradolfer: de kerststal trekt jaarlijks ongeveer 85.000 bezoekers naar de kathedraal. Hoewel zij niet allemaal naar de Mis gaan, komen ze toch naar het geboortetafereel van Jezus kijken, signaleert hij. Sommigen steken daarna ook een kaarsje aan bij Maria. Of een bezoek aan de stal geloof genoemd kan worden, daarover wil Kradolfer geen waardeoordeel vellen. Wel ziet hij het als een zinvolle manier van Kerstmis beleven.
Wat hem elk jaar weer raakt, is te zien dat mensen van de kerststal genieten. “Dan is het voor mij geslaagd. Prachtig om te zien.”
De kerststal van de Sint-Jan is tot en met zondag 5 februari geopend.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
