Van sprookjes en mythes tot bijbelverhalen en de psychologie: de ‘reis’ die ieder mens in het leven aflegt is op talloze manieren in allegorieën gevat. Museum Krona in Uden laat op een veelzijdige manier zien hoe elementen daaruit verbeeld zijn in verleden en heden.
Alleen al voor het prachtige monumentale pand waarin Museum Krona gevestigd is, is het de moeite waard naar het Noord-Brabantse Uden af te reizen. De sfeer van een geschiedkundig rijk religieus leven is er voelbaar; de tentoonstelling Uit het paradijs maakt die ook zichtbaar.
Prachtige kelken, monstransen, cibories, wierookvaten en heiligenbeelden in de geheel terecht zo genoemde Schatkamer worden afgewisseld met moderne en hedendaagse kunst om “de reis van de mens” weer te geven: vanuit het paradijs als veilige omgeving via obstakels uiteindelijk gelouterd naar huis terugkeren.
Bron van inspiratie voor deze tentoonstelling vormt het werk van de Zwitserse dieptepsycholoog Carl Gustav Jung. Om zich te ontwikkelen ruilt de mens zijn vertrouwde omgeving in voor het onbekende, aldus Jung. Hij bewandelt een kronkelend zichtbaar of denkbeeldig pad, dat in het teken staat van de slang. De kunstwerken in deze expositie, onder andere het werk van Juul Kraijer en Thomas Trum, gaan ons voor op dit pad.
Het aansprekende bijbelverhaal over de profeet Jona, die drie dagen en drie nachten in de buik van de walvis verblijft – waarin iets dat er wel is, niet zichtbaar is – is voer voor psycholoog Jung, die stelt dat het onbekende of het onbewuste met ons ‘spreekt’ in dromen en beelden. Veel mythische personages moeten tijdens hun reis een gevecht leveren: met een reus, een leeuw, een engel of een draak. Voor Jung dé verpersoonlijking van de innerlijke negatieve krachten met wie de mens de strijd moet aangaan.
Zo is daar het wandkleed Draak van Nel Klaassen, ontleend aan het twaalfde hoofdstuk van de Openbaring, waarin Johannes in een visioen een kosmische strijd in de hemel ziet ontbranden en een vrouw met kind wordt bedreigd door een zevenkoppige draak.
De draak zullen we nog enkele malen meer tegenkomen, zoals bij Joris en de draak en Maria Immaculata. Kunstenaar Wijnand de Vries noemt het Monster uit andere tijden in zijn expressionistische teken- en schilderstijl, waaruit een grote fascinatie voor India en Italië spreekt.
Persoonlijk vind ik de Piëta van kunstenares Baerveldt geen succes; bijna een belediging voor de wonderschone religieuze Piëta’s die er wereldwijd bestaan en die werkelijk uitdrukking geven aan het verlies van een moeder van haar kind.
Pareltjes zijn de illustraties die Salvador Dalí tussen 1950 en 1963 maakte bij De goddelijke komedie van Dante, de reis door de hel via de louteringsberg naar het paradijs. Het werk van Guido van der Werve, Everything is going to be alright, is een onverstoorbare, bijzondere blikvanger binnen het geheel van deze tentoonstelling. Evenals de labyrinten, die het spirituele levenspad van de mens symboliseren, van Hildegard von Bingen, Henri Boelaars en Bea Verheul.
Ook mandala’s, ‘cirkel’ in het Sanskriet, worden gebruikt voor contemplatie. In het werk van Jung neemt deze vorm een belangrijke plaats in. Veel van zijn patiënten tekenen ze of dromen ervan, met name als de genezing is ingezet en de patiënt op weg is naar psychisch herstel.
Aan een ommekeer, een verandering, gaat een beproeving of strijd vooraf. Iets in ons moet ‘sterven’ om plaats te maken voor iets nieuws. Dat gegeven komt telkens terug in de reis van de held in mythen en sprookjes. Dat ligt ook ten grondslag aan de installatie van Sanne Bax, die zichzelf tegenkwam tijdens een voettocht van zes maanden in haar eentje langs de Pacific Crest Trail in de Verenigde Staten.
Ook de Bijbel kent voorbeelden van zo’n ommekeer, zoals bij Saulus. Prachtig is dan ook het Saulustableau dat te zien is in dit museum.
Na iedere tocht heeft de reiziger nieuwe ervaringen opgedaan die hij deelt met zijn gemeenschap. De held mag zijn ‘schat’ namelijk niet voor zichzelf houden: hij heeft op reis ervaren dat hij niet voor zichzelf leeft. Dat proces van iets ouds achter zich laten en zich openstellen voor iets nieuws zien we terug in de oude boeken met alchemistische afbeeldingen en in het werk van Charlotte Caspers, die ‘van lood goud maakt’.
De kelk of lege vaas wordt in veel wijsheidstradities gezien als symbool van de mens die zichzelf leeg heeft gemaakt en daarmee plaats maakt voor nieuwe kennis en ervaring. Wat treft de reiziger aan bij zijn thuiskomst? Dat kan een warm onthaal zijn, zoals de verloren zoon uit de gelijknamige bijbelse parabel, zichtbaar in de ets van Rembrandt. Daarmee kan het verhaal eindigen.
De reiziger kan ook ervaren dat wat hij heeft nagejaagd voor hem onbereikbaar is gebleven. Net als voor ons gewone stervelingen wacht hem dan na zijn omzwervingen een nieuw avontuur.
Uit het paradijs. Kunst, mythologie, psychologie is een coproductie van het Bijbels Museum en Museum Krona. De expositie is te bezoeken tot en met 16 maart 2025. Aansluitend reist de tentoonstelling naar Museum Klooster Ter Apel.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
