Al ongeveer twee maanden woedt Poetins “speciale militaire operatie” in Oekraïne. Maar ondanks sancties en internationale druk blijven de meeste Russen zich als één man achter hun leider scharen. Een inkijkje in de denkwereld van ‘de gewone Rus’.

“Op onze zender hoort u de echte waarheid, zonder fakes”, ratelt de stem van nieuwsradio Komsomolskaja Pravda door mijn moderne Lada. Elke dag spuit de FM-frequentie nieuwe informatie (lees: propaganda) over de “speciale militaire operatie” in Oekraïne. Een ander woord dan spetsoperatie mag men in Rusland er niet voor gebruiken – wie het woord ‘oorlog’ in de mond neemt, riskeert tot wel vijftien jaar strafkolonie.

De ene dag bespreekt men op de radio het bombardement op een ziekenhuis in Marioepol – dat tot Oekraïense legerkazerne zou zijn omgebouwd –, de andere dag de slachtpartij in de Kievse voorstad Boetsja – Oekraïense nationalisten zetten de lugubere filmpjes in scène om het Kremlin in een kwaad daglicht te zetten, zo luidt het oordeel van Komsomolskaja Pravda. Het ‘bewijs’: op een van de filmpjes lijkt een arm te bewegen…

IJzige censuur en strenge wetten

Of het nu de ijzige censuur is die het Kremlin heeft ingesteld sinds de aanvang van de spetsoperatie in Oekraïne, de strenge wetten tegen de oppositie, of de retoriek van radiokanalen als KP, feit is dat het Russische volk zich grotendeels als één man achter Poetin schaart. Voor veel Russen zijn zware tijden als de huidige geen moment om moeilijke vragen te stellen en kritiek te uiten.

Sprekend hiervoor waren de woorden van oorlogsverslaggever Aleksandr Sladkov over Marioepol. Hij beantwoordde de ‘waaromvraag’ van zijn kijkers heel simpel: “We vertrouwen Poetin, we vertrouwen ons leger. Laat hen dan gewoon hun werk afmaken.” Voor Russische patriotten een logische redenering.

Steun voor Poetin

Uit onderzoek van zowel het door het Kremlin gecontroleerde Vtsiom als het onafhankelijke Levada Centrum blijkt inderdaad dat de meeste Russen hun president meer vertrouwen en steunen dan vóór de militaire operatie. Volgens Levada steunt 53 procent van de Russen de spetsoperatie in Oekraïne volledig en toont nog eens 28 procent redelijke steun. Poetins populariteit maakte de afgelopen maand een vogelvlucht.

Ik kom een buurman tegen die op de vierde verdieping van onze grijze Sovjetflat woont. Hij staat een peuk te roken in de vrieskou. “Er viel vandaag een Oekraïense raket op mijn geboortedorp, Makejevka”, zegt Oleg als de spetsoperatie ter sprake komt. “Ik ben zelf Oekraïens, met een Oekraïense achternaam: Koslenko”, zegt Oleg, die al dertig jaar in Rusland woont en thuis alleen nog maar Russisch spreekt.

Rijkdom

“In de jaren tachtig was Oekraïne een rijk land. Rijker dan Rusland”, vervolgt hij, terwijl hij een andere buurman nonchalant de hand schudt. “Mijn oma kocht een Wolga, de duurste auto toen, mijn opa een appartement. Elke zomer kon ik een maand naar de zee, naar Anapa en Jalta. Dat was rijkdom.” Vijftien Sovjetrepublieken die in vrede met elkaar leefden, dat waren nog eens tijden, wil hij maar zeggen.

“In de jaren negentig en daarna was het andersom”, gaat Oleg verder. “Vaak gingen de enveloppen met geld die kant op, richting Oekraïne, want eten had men daar niet. Nu is het helemaal erg daar.”

Het is Oleg aan te zien dat het hem niet koud laat. “Het is zo jammer dat ze daar zo’n vreselijk regime hebben in Kiev, na de coupe op de Maidan. Charkov, waar mijn familie woont, ligt in puin, maar dat vertellen ze je hier niet op televisie.” Rusland als de schuldige partij zien, wil hij niet: “Die Oekraïense nazi’s kunnen niet richten.”

‘Noodzakelijk kwaad’

Een week na dit gesprek ben ik in Moskou, waar op alle stadsbusjes de letter ‘Z’ prijkt als teken van steun voor het Russische leger. De Latijnse letter diende als insigne op Russische tanks in Oekraïne en nu dus als steunbetuiging. “Wij staan samen”, staat er ook op het busje waar ik in stap. De chauffeur, Stanislav, is een vijftiger. “Het is triest dat die oorlog is begonnen”, zegt hij: “Mensen gaan dood voor een politiek spel.”

Toch vindt hij de spetsoperatie een “noodzakelijk kwaad”: “Als wij niet eerst hadden toegeslagen, dan stond Oekraïne nu vol met Amerikaanse wapens. Dat mocht niet gebeuren”, zegt hij. “Bovendien vindt er genocide plaats in de Donbass”, beweert hij, en dus moeten volgens hem die gebieden “bevrijd worden”.

Ongemakkelijk feit

En dan is er nog de “rechtse sector”, stelt Stanislav: “Die Azov-strijders, bandieten, nazi’s, daar moeten we eens en voor altijd mee afrekenen. Net als 80 jaar geleden”, verwijst hij naar de Tweede Wereldoorlog. Oekraïne heeft inderdaad verschillende bataljons in het leger opgenomen die eerder werden gefilmd met nazivlaggen, SS-logo’s en het brengen van de Hitlergroet, een ongemakkelijk feit voor Kiev.

Volgens de chauffeur ligt de schuld bij de Verenigde Staten en de NAVO, die aan de Russische grens staan. “En maar sancties opleggen… Sancties, sancties, sancties”, moppert Stanislav. “En dat Amerika Irak bombardeerde, en Afghanistan en Libië en Syrië en ga zo maar door, dat is niet erg? O, en we herinneren ons allemaal Servië nog, waar Belgrado wekenlang werd gebombardeerd.”

Het mag duidelijk zijn: massale opstand in Rusland blijft uit. Wie zich wél uitspreken tegen ‘Operatie Z’, kunnen met het grootste gemak worden opgepakt en veroordeeld tot jaren in een strafkolonie. Bovendien is het steeds moeilijker om aan onafhankelijke informatie te komen: sociale media als Instagram, Facebook en Twitter zijn geblokkeerd en alleen te gebruiken met een VPN-verbinding.

Een andere wereld

Zet je die laatste uit en Komsomolskaja Pravda weer aan, dan is het of je een totaal andere wereld in stapt: Russische militairen verlenen humanitaire hulp in de zogenoemde bevrijde gebieden in de Donbass en in het zuiden van Oekraïne, waar Oekraïense nationalisten de huizen zouden hebben platgeschoten. En een moeder die acht jaar lang door de frontlinie in Oost-Oekraïne werd gescheiden van haar geliefden, kan dankzij het zegevierende Russische leger haar zoon weer in de armen sluiten.

Inmiddels ontbreekt het veel Russen ook aan de wil om het echte verhaal nog te lezen: men gelooft eigenlijk geen enkel medium meer. “We kunnen niet weten wat dat echte verhaal is”, zegt men berustend, en de boodschap van de staatsmedia is ook veel geruststellender. Die blijft immers op talloze manieren herhalen: “Wij zijn de goeden.”