Als het gaat om de drie vormen van boetedoening tijdens de Veertigdagentijd, is het geven van aalmoezen een beetje als het middelste kind: het krijgt niet altijd de aandacht die bidden en vasten wel krijgen.

Het woord aalmoezen komt bij veel mensen nauwelijks over de lippen. Veel vaker bespreken ze waarop ze vasten tijdens de Veertigdagentijd of hoe ze meer kunnen bidden in de periode tot aan Pasen.

In een recente column in America magazine werd het geven van aalmoezen omschreven als de “ongetrainde en niet erg aangewakkerde vorm van boetedoening in de Veertigdagentijd”. Een zoektocht in de 110 jaar oude archieven van het tijdschrift had duizenden artikelen opgeleverd over bidden en vasten, maar slechts twee over aalmoezen.

Een getuigenis van broederlijke liefde

Het geven van aalmoezen wordt uitgelegd als het doneren van geld of goederen aan de armen of je op andere manieren voor hen inzetten.

In de Catechismus van de katholieke Kerk wordt het geven van aalmoezen omschreven als “een van de belangrijkste getuigenissen van de broederlijke liefde” en “een daad van gerechtigheid die aan God welgevallig is” (nr. 2447). Het helpen van mensen in nood maakt deel uit van alle grote religies.

Uit het oog moet niet uit het hart zijn

Er is een goede reden waarom christenen niet graag praten over het geven van aalmoezen. In de Bijbel wordt immers duidelijk gezegd dat je hier niet over moet spreken. In het Evangelie volgens Matteüs zegt Jezus er bijvoorbeeld het volgende over: “Wanneer gij dus een aalmoes geeft, bazuin het dan niet voor u uit, zoals de huichelaars doen in de synagoge en op straat, opdat zij door de mensen geprezen worden” (Mt. 6,2).

Maar uit het oog moet in dit geval niet betekenen uit het hart. Het Oude Testament staat vol aansporingen om aalmoezen te geven. Een passage in het boek Tobit gaat nog een stap verder: “de aalmoes redt van de dood en verspert de weg naar de duisternis” (Tob. 4,10).

Als gelovigen weten dat ze aalmoezen moeten geven, waarom wordt er dan nauwelijks over gesproken?

Volgens pater jezuïet Bruce Morrill, professor aan de Vanderbilt University in het Amerikaanse Nashville, kan dit komen omdat het geven van aalmoezen niet zo’n duidelijk herkenbare manier is om tijdens de Veertigdagentijd uiting te geven aan je geloof, zoals bijvoorbeeld het as en de vis op vrijdag dat wel zijn.

Bovendien, zegt hij, is het geven van aalmoezen niet noodzakelijkerwijs een toonbeeld van religieuze devotie, zoals bidden en vasten, met hun focus op persoonlijke heiligheid, dat wel zijn.

Getuigen van concrete naastenliefde

Morrill wijst erop dat er zelfs in het Nieuwe Testament geen spirituele waarde wordt toegekend aan het geven van aalmoezen aan mensen in nood.

Jezus vertelt dat Hem zal worden gevraagd: “Heer, wanneer hebben wij U hongerig gezien en U te eten gegeven, of dorstig en U te drinken gegeven?” (Mt. 25,37). En zijn antwoord: “Wat gij gedaan hebt voor een dezer geringsten van mijn broeders hebt gij voor Mij gedaan” (Mt. 25,40).

De jezuïet zegt ook uit dat de Kerk sinds het Tweede Vaticaans Concilie meer moeite heeft gedaan om het vieren en bidden te verbinden aan morele daden en dat veel katholieken hebben begrepen dat vasten niet slechts een middels is om van je vroomheid te getuigen, maar ook een manier om te getuigen van concrete naastenliefde, door bijvoorbeeld het geld dat je bespaart op eten en drinken weg te geven aan de armen.

Verbonden aan andere manieren van boetedoening

In 2018 schreef diaken Nicholas Szilagye in Horizons, de online nieuwsbrief van de byzantijns-katholieke eparchie van Parma in de Amerikaanse staat Ohio, dat het geven van aalmoezen juist heel erg verbonden is aan de andere manieren van boetedoening tijdens de Veertigdagentijd.

Hij omschrijft in het artikel het geven van aalmoezen als “vasten van inkomen en materieel bezit” en zei dat aalmoezen “gebeden verandert in liefde voor elkaar door in Christus’ naam te geven aan mensen in nood”.

Een vereiste voor gelovigen

Szilagye benadrukt dat het geven van aalmoezen niet optioneel is, maar een vereiste voor gelovigen. En hij betreurt het feit dat van de drie vormen van boetedoening tijdens de Veertigdagentijd het geven van aalmoezen “de minste aandacht lijkt te krijgen”.

Een suggestie van de diaken is om een concreet actieplan te maken voor het geven van aalmoezen. Dat hoeft dan niet per se te gaan om het geven van meer geld, maar kan ook bestaan uit het geven van je tijd, energie en talenten aan mensen in nood.

“Laten we van het geven van aalmoezen tijdens de Veertigdagentijd een ontmoeting met God maken in de gezichten van de armen”, schrijft hij.

Een manier om aan te sluiten bij Gods gulheid

Ook pater Morrill onderstreept dat vanuit gelovige overtuiging zorgen voor mensen in nood een manier is om “God te ontmoeten en te kennen”.

Het geven van aalmoezen krijgt weinig aandacht, omdat christenen ervoor terugschrikken te zeggen dat hun inzet voor anderen hen op een bepaalde manier iets oplevert, denkt Morrill.

Maar christenen zouden die vorm van boetedoening moeten zien als “een manier om aan te sluiten bij Gods gulheid” en Gods liefde voor iedereen te tonen, die “het waarachtigst is wanneer die aan de minsten wordt gegeven”. (Vert. Susanne Kurstjens)