In de Veertigdagentijd kunnen we ons afvragen: wie zijn de ‘minsten der mijnen’ over wie Christus spreekt? En zien we hen wel?

Achteraan in de kerk stond een fiets met een mand met giften, een initiatief van de stichtingen Welzijnszorg en Samen tegen armoede. ‘Eén op zeven haalt de meet niet’, luidde de slogan op het bijbehorende affiche.
Het einde van de maand

Dit bekent rauw gezegd dat het voor één op zeven mensen in België niet mogelijk is om zonder hulp het einde van de maand te halen, hoe zuinig ze ook omspringen met hun inkomen.

Schakels

Welzijnszorg (WZ) zet die realiteit van armoede om in bruikbare statistieken, om op een onderbouwde manier invloed uit te oefenen op het beleid. Van uit een coherente ­visie biedt WZ een ondersteunend netwerk voor welzijnsinitiatieven: welzijnsschakels.

In mijn woonplaats Kortrijk groeiden vanuit onze katholieke decanale armenzorg twee van die schakels: De Kier en Emmanuel. Daarin zetten vrijwilligers zich dagelijks zo laagdrempelig mogelijk in om op de meest diverse manieren mensen in armoede concreet bij te staan.

Onder de radar verdwenen

Een ding hebben de meeste mensen in armoede gemeen: ze verdwijnen onder de radar, ze worden niet meer gezien, ze hebben geen familiaal of sociaal netwerk meer, als ze er al ooit een gehad hebben.

Uiteraard is structurele armoedebestrijding in de eerste plaats de taak van de overheid, maar armoede gaat ons allemaal aan, want concrete armoede en nood is niet echt in regels te vatten. Hoeveel overheidsinitiatieven en organisaties er ook zijn, er valt altijd iemand tussen de plooien. Het leven is nu eenmaal niet eenduidig, en armoede wordt vlug een onontwarbare kluwen van financiële problemen, sociaal isolement, hulpeloosheid die omslaat in hopeloosheid.

We hebben het in ons leven ontelbare keren gehoord: “Wat je voor de minsten der mijnen gedaan hebt, heb je voor Mij gedaan.” Het probleem is, waar zien we die minsten der mijnen? Willen we ze zien? We worden er zelden rechtstreeks mee geconfronteerd en onbewust gaan we ervanuit dat we leven in een georganiseerde welvaartsstaat met een behoorlijke sociale zekerheid. Iedereen zal wel ergens terecht kunnen. Het is zo moeilijk om je de realiteit van armoede voor te stellen. Wat doet armoede met een mens?

Gezichten en oorzaken

Armoede heeft ontelbare gezichten en oorzaken: ziekte, werkloosheid, echtscheiding, faillissement, schulden door onvoorzichtigheid, door borgstelling of door tegenslag, en dan de vlucht vooruit… meer schulden. Drugs, drank- en gokverslaving… Partners, kinderen en ouders worden meegesleurd in de emotionele en financiële puinhoop.

Maar ook: iemand is te zwak om het leven aan te kunnen, maar net te goed om in een beschutte werkplaats te werken of begeleid te wonen. Of iemand had niet het geluk in een warm nest geboren te worden. Waar vind je dan inspiratie en steun om het te redden? Om een stabiel leven op te bouwen? Iemand wordt dakloos, of komt uit de gevangenis… De lijst is eindeloos.

De kluwen ontwarren

Voor wie arm is en terecht moet komen bij de vele instanties die opgericht zijn om te helpen is het echt ingewikkeld om de juiste weg te vinden. Mensen voelen zich van hot naar her gestuurd op een moment dat ze zich al zeer wankel voelen. Maar het leven moet wel geleefd worden, zelfs als de wind tegenzit.

Waar komt dan de nabijheid van het rijks Gods aan het licht? In iemand die je ziet als een mens die de weg zoekt, die keer op keer verdwaalt, en die ondersteuning nodig heeft. Iemand die luistert en helpt de kluwen te ontwarren, die meezoekt om de weg te vinden die je uiteindelijk zelf moet gaan, en waar nodig concrete hulp biedt. In iemand die de dynamiek van het leven, verder leven en kansen zien, weer op gang helpt.

Complexe mensen

De vrijwilligers in De Kier en Emmanuel zijn zo’n aanknopingspunt. Ze doen het met vallen en opstaan want de realiteit is complex en ieder mens uniek. En er zijn er velen zoals zij. Paus Franciscus toont de richting in zijn eigen directe stijl: leef in een contemplatieve geest, blijf niet aan de oppervlakte hangen. Zie de waarde van elke mens bij het overwegen van wat er gedaan moet worden, en ook bij het doen zelf. Zie het niet als een verplichting, niet als een last die uitput, maar als een persoonlijke keuze die vreugde brengt en identiteit verschaft.

Iedere dag opnieuw kunnen we ontdekken dat ons in het geloof een goed in bewaring is gegeven dat menselijker maakt, dat helpt steeds nieuw leven te zien, kortom dat vreugde een kans geeft.

Wie helpt, en wie geholpen wordt, het zijn geen duidelijk gescheiden groepen, het zijn allemaal complexe mensen. Ze zijn niet altijd sympathiek of aantrekkelijk of van goede wil, wijs en liefdevol. Het is dan ook goed het eind van een lied dat we vaak zingen, niet te vergeten: de Heer heeft met mij ook geduld.

Frieda H. Descamps-Van Wassenhove (jurist) is lid van parochiaal team Sint-Jan/Sint-Elisabeth te Kortrijk, en vrijwilliger in vzw De Kier.