Twee Amerikaanse prelaten hebben onlangs in de media “harde woorden” gesproken over het ontvangen van de heilige communie, seksuele zonde, pastorale hulp aan gemarginaliseerde katholieken en beschuldigingen van ketterij onder kerkleiders.
Inzet van de polemiek is de spanning tussen pastorale verwelkoming en integratie zonder afbreuk te doen aan de kerkleer, vooral wat betreft de eucharistie.
Bisschop Thomas J. Paprocki van Springfield, Illinois, publiceerde op 28 februari een artikel in het tijdschrift First Things, waarin hij kritiek uit op uitspraken van kerkleiders die volgens hem “onorthodoxe opvattingen bevestigen die nog niet zo lang geleden alleen door ketters zouden zijn aangehangen”.
De bisschop gaf een gedetailleerd overzicht van ketterij – in het kerkelijk recht gedefinieerd als “de halsstarrige ontkenning of halsstarrige twijfel na de ontvangst van het doopsel aan een of andere waarheid die door het goddelijk en katholiek geloof moet worden geloofd” – en citeerde vervolgens uit een essay van kardinaal Robert W. McElroy van San Diego dat eind januari gepubliceerd werd in het tijdschrift America.
In dat stuk pleitte de kardinaal voor “radicale inclusie” van gescheiden en hertrouwde katholieken en lhbti-katholieken in de eucharistie, en bekritiseerde hij “een theologie van eucharistische samenhang die barrières opwerpt voor de genade en de gave van de eucharistie”.
Bisschop Paprocki stelt in zijn reactie dat hoewel “de hedendaagse kerkelijke beleefdheid het gebruik van het woord ‘ketterij’ heeft afgezwakt”, de term op zijn plaats is, aangezien “het ondenkbare vooruitzicht zich voordoet” dat een ketterse kardinaal “zijn stem uitbrengt in een pauselijk conclaaf”.
Kardinaal McElroy heeft hierop een tweede artikel gepubliceerd op 2 maart in America, waarin hij zijn eerdere punten herhaalt en uitbreidt, nadat hij naar eigen zeggen “zowel substantiële steun als significante oppositie” op zijn vorige artikel heeft ontvangen.
“De eucharistie wordt ons gegeven als een diepe genade in onze bekering; mensen daarvan afhouden, blokkeert een van de belangrijkste wegen die Christus hun heeft gegeven om hun leven te hervormen”
Tweet dit!
De kardinaal schrijft dat “gescheiden en hertrouwde of lhbti-katholieken die vurig op zoek zijn naar de genade van God in hun leven, niet categorisch van de eucharistie mogen worden uitgesloten”.
Kardinaal McElroy stelt dat drie principes in overweging moeten worden genomen. Ten eerste, verwijzend naar de pastorale theologie van paus Franciscus, wijst de Kerk als een veldhospitaal “op de realiteit dat we allemaal gewond zijn door de zonde en allemaal evenveel behoefte hebben aan Gods genade en genezing”. Ten tweede, het geweten moet worden gevormd, niet vervangen. En ten derde, “de eucharistie wordt ons gegeven als een diepe genade in onze bekering tot discipelschap… discipelen van die genade afhouden, blokkeert een van de belangrijkste wegen die Christus hun heeft gegeven om hun leven te hervormen en het Evangelie steeds vollediger te aanvaarden”.
Ook stelt de kardinaal dat de pastorale theologie van paus Franciscus inhoudt dat de “Kerk het pastorale optreden van de Heer zelf moet weerspiegelen” in elk deel van het leven van de Kerk.
“Eerst omarmt de Heer de persoon, dan geneest hij hem. Dan roept hij de persoon tot hervorming”, schrijft hij. “Elk van deze elementen van de reddende ontmoeting met de Heer is essentieel. Maar hun volgorde is ook essentieel.”
McElroy betoogt dat het categorisch behandelen van seksuele zonden als “automatisch een objectieve doodzonde” (als voorbeeld noemt hij daarbij het gebruik van kunstmatige anticonceptie), zonder rekening te houden met omstandigheden die het kwaad van de daad verzachten, “op een schokkende manier inconsistent is met het grotere geheel van de katholieke morele leer”.
Bisschop Paprocki – een canoniek en burgerlijk jurist die de gekozen voorzitter is van de Commissie Canonieke Zaken en Kerkbestuur van de Amerikaanse bisschoppenconferentie – vertelde OSV News dat hij de beweringen van kardinaal McElroy betwist. Volgens hem vloeien ze niet voort uit de kerkelijke leer, de pastorale theologie van paus Franciscus of de feitelijke menselijke ervaring.
Paprocki merkt op dat de term “eucharistische samenhang” – een harmonie tussen het geloof in de werkelijke aanwezigheid van Jezus Christus in de eucharistie, en overeenstemming in denken en handelen met de leer van de Kerk – afkomstig is uit het Aparecida-document van de Latijns-Amerikaanse bisschoppen uit 2007.
In die tekst verklaarden de bisschoppen – onder wie de toenmalige kardinaal Jorge Mario Bergoglio – dat de gelovigen “niet de heilige communie kunnen ontvangen en tegelijkertijd met daden of woorden tegen de geboden handelen, met name wanneer abortus, euthanasie en andere ernstige misdaden tegen het leven en het gezin worden aangemoedigd”.
“Paus Franciscus heeft het document van Aparecida tot een pastorale blauwdruk bestempelt”, aldus bisschop Paprocki. “Het lijkt erop dat als je het concept van eucharistische samenhang afwijst, het een afwijzing is van de pastorale theologie van paus Franciscus.”
Het geweten “kan in strijd zijn met de kerkelijke leer”, aldus de bisschop. “Maar dan moet de persoon in kwestie de integriteit hebben om te zeggen: ‘Ik geloof niet wat de katholieke Kerk leert.’ Anders is er bijna een implicatie dat een katholiek kan geloven wat hij of zij wil, en toch een goede katholiek kan zijn.”
“Ik vind het veelzeggend dat de eerste woorden van de Heer in de evangeliën ‘bekeer u en geloof’ zijn”
Tweet dit!
Christus’ aanbod van radicale inclusie – een verlangen waar de synode van 2021-2024 de nadruk op legt – vereist “een verandering van hart” met volledig respect voor de menselijke vrijheid, zo vindt Paprocki.
“Onze Heer roept iedereen, maar waartoe roept hij ons? Ik vind het veelzeggend dat de eerste woorden van de Heer in de evangeliën ‘bekeer u en geloof’ zijn. Veel mensen liepen weg van Jezus… Hij paste zijn leer niet aan.”
Terwijl Hij barmhartig omgaat met de menselijke zwakheid, “maakt Christus heel duidelijk wat het betekent om zijn discipel te zijn”, aldus de bisschop.
De toon van het debat van de Amerikaanse bisschoppen is fel, maar volgens commentatoren is dat verre van ongebruikelijk in de kerkgeschiedenis.
“Dit is echt niet de eerste keer dat de ene geestelijke een andere geestelijke een ketter noemt”, aldus John L. Allen Jr., hoofdredacteur van Crux, tegen OSV News. Volgens Allen heeft het woord ‘ketterij’ inmiddels ook veel van zijn ‘ shock value’ verloren heeft. De reacties erop zijn volgens hem “voorspelbaar” geworden in de “cultuuroorlog” die binnen de Kerk wordt gevoerd.
“De leer van de Eucharistie is waar deze spanningen zich voordoen, omdat de Eucharistie het levende hart is van het katholieke geloof”, zei hij. “En dus zullen onze meningsverschillen over de eucharistie helaas heviger worden.”
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
