Tijdens de algemene audiëntie van 1 december legt paus Franciscus aan alle verloofde en pasgetrouwde stellen uit hoe van verliefdheid door te groeien naar volwassen liefde.
Beste broeders en zusters, goedemorgen!
We gaan verder met onze reeks reflecties op de persoon van de heilige Jozef. Vandaag wil ik dieper ingaan op het feit dat Jozef rechtschapen was en dat hij verloofd was met Maria. Daarmee wil ik een boodschap geven aan alle verloofde stellen en aan alle pasgetrouwde echtparen.
Veel gebeurtenissen rond Jozef worden verteld in de apocriefe evangeliën, ofwel de niet-canonieke evangeliën. Ook die hebben invloed gehad op de kunsten en op verschillende rites. Deze geschriften staan niet in de Bijbel, maar zijn verhalen die vertellen over de christelijke devotie van die tijd en ze beantwoorden aan het verlangen om de leemten op te vullen van de canonieke evangeliën, die in de Bijbel staan en ons alles geven wat essentieel is voor het christelijk geloof en leven.
De evangelist Matteüs. Dit is belangrijk. Wat zegt zijn Evangelie over Jozef? Niet wat er in de apocriefe evangeliën staat. Die zijn niet slecht, ze zijn mooi, maar ze zijn niet het Woord van God. Dat wordt wel gebracht door onder meer de evangelist Matteüs. Hij noemt Jozef een “rechtschapen” man.
Laten we naar zijn verhaal luisteren: “De geboorte van Jezus Christus vond plaats op deze wijze. Toen zijn moeder Maria verloofd was met Jozef, bleek zij, voordat ze gingen samenwonen, zwanger van de heilige Geest. Omdat Jozef, haar man, rechtschapen was en haar niet in opspraak wilde brengen, dacht hij er over in stilte van haar te scheiden” (Mt. 1,18-19).
Want als een verloofde ontrouw was of zwanger, moest ze aangeklaagd worden! En vrouwen werden in die tijd gestenigd. Maar Jozef was dus rechtschapen. Hij zegt: “Nee, dat doe ik niet. Ik zal mijn mond houden.”
Om Jozefs gedrag ten opzichte van Maria te begrijpen, is het nuttig de huwelijksgewoonten van het oude Israël in herinnering te brengen. Het huwelijk bestond uit twee fasen. De eerste fase was als die van een officiële verloving, die meteen leidde tot een nieuwe situatie: de vrouw vooral, ook al bleef zij nog een jaar in het huis van haar vader wonen, werd in feite direct beschouwd als de echtgenote van de verloofde. Ze woonden nog niet samen, maar het was alsof ze zijn vrouw was.
De tweede fase was het overbrengen van de bruid van het huis van haar vader naar het huis van de bruidegom. Dit vond plaats in een feestelijke processie, waarmee het huwelijk werd voltooid. En de vriendinnen van de bruid vergezelden haar daarbij.
Volgens deze gebruiken werd de Maagd beschuldigd van overspel, omdat zij, voordat zij gingen samenwonen, zwanger was geworden. En die daad moest, volgens de oude wet, bestraft worden met steniging (vgl. Deut. 22,20-21). In de latere joodse praktijk had echter een gematigder interpretatie ingang gevonden, waarbij alleen de daad van verstoting werd opgelegd, maar met civielrechtelijke en strafrechtelijke gevolgen voor de vrouw. Alleen geen steniging meer.
In het Evangelie wordt Jozef rechtschapen genoemd juist omdat hij onderworpen was aan de wet zoals iedere vrome Israëliet. Maar in zijn binnenste leidden zijn liefde voor Maria en zijn vertrouwen in haar hem naar een weg die de naleving van de wet en de eer van zijn bruid zou redden: hij besloot haar in het geheim te verstoten, zonder ophef, zonder haar aan openbare vernedering bloot te stellen.
“Het is belangrijk dat we altijd voelen dat we Gods hulp nodig hebben”
Tweet dit!
Hij koos de weg van geheimhouding, zonder proces en wraak. Wat een heiligheid zien we hier in Jozef! Wij, die zodra we maar een beetje lelijk nieuws over iemand hebben, meteen aan het roddelen slaan. Jozef echter besluit te zwijgen.
Maar de evangelist Mattheüs voegt eraan toe: “Terwijl hij dit overwoog, verscheen hem in een droom een engel van de Heer die tot hem sprak: ‘Jozef, zoon van David, wees niet bevreesd Maria, uw vrouw, tot u te nemen; het kind in haar schoot is van de heilige Geest. Zij zal een zoon ter wereld brengen die gij Jezus moet noemen, want Hij zal zijn volk redden uit hun zonden’”(Mt. 1,20-21).
Terwijl Jozef onderscheidt, grijpt Gods stem in en openbaart aan hem, door middel van een droom, iets dat groter is dan zijn eigen rechtschapenheid. Wat is het belangrijk voor ieder van ons om een rechtschapen leven te leiden, maar tegelijkertijd te voelen dat wij Gods hulp altijd nodig hebben!
Om onze horizon te kunnen verbreden en de omstandigheden van ons leven vanuit een ander, breder gezichtspunt te kunnen zien. Vaak voelen wij ons gevangen door de dingen die ons overkomen. “Maar kijk nu eens wat mij is overkomen!” En we blijven vastzitten in dat slechte wat ons is overkomen.
Maar juist geconfronteerd met sommige levensomstandigheden, die aanvankelijk dramatisch lijken, staat een Voorzienigheid die na verloop van tijd gestalte krijgt en zelfs aan onze pijn betekenis geeft. De verleiding is groot om je op te sluiten in je pijn, in de gedachten aan de vreselijke dingen die je zijn overkomen. Maar dat is niet goed; het leidt tot droefenis en verbittering. Een verbitterd hart is zo lelijk.
Ik wil dat we even stilstaan bij een detail uit dit evangelieverhaal dat we heel vaak over het hoofd zien. Maria en Jozef zijn twee verloofden die waarschijnlijk dromen en verwachtingen hadden over hun leven en hun toekomst. God lijkt in te grijpen door middel van een onverwachte gebeurtenis in hun leven en zij, al is het aanvankelijk met enige moeite, openen beiden hun hart voor de werkelijkheid waarvoor zij zich geplaatst zien.
Beste broeders en zusters, heel vaak is ons leven niet zoals we het ons voorstellen. Vooral in liefdesrelaties, in genegenheid, vinden wij het moeilijk over te gaan van de logica van verliefdheid naar die van volwassen liefde. En we moeten van verliefdheid naar volwassen liefde gaan.
Jullie pasgetrouwden, denk hier goed over na. De eerste fase wordt altijd gekenmerkt door een zekere betovering, die ons doet opgaan in een denkbeeldige wereld die vaak niet overeenkomt met de realiteit. Maar juist wanneer aan de verwachtingen van verliefdheid een einde lijkt te komen, kan de echte liefde beginnen.
“Volwassen liefde is een veeleisende keuze”
Tweet dit!
Liefhebben is in feite niet verwachten dat de ander of het leven aan onze verbeelding beantwoordt; het betekent veeleer in volledige vrijheid ervoor kiezen verantwoordelijkheid te nemen voor het leven zoals het ons wordt aangereikt.
Daarom leert Jozef ons hier iets belangrijks, hij kiest bij zijn volle verstand voor Maria en we kunnen wel zeggen met alle risico’s van dien. Bedenk maar, in het Evangelie volgens Johannes lezen we over de wetgeleerden die Jezus berispen: “Wij zijn niet uit ontucht geboren” (Joh. 8,41), waarmee ze verwezen naar de prostitutie. Ze wisten hoe Maria zwanger was geworden en wilden Jezus’ moeder door het slijk halen. Wat mij betreft is dit de ergste, meest duivelse passage uit het Evangelie.
En door dit risico te nemen leert Jozef ons deze les: neem het leven zoals het komt. Heeft God ingegrepen? Ik aanvaard het. En Jozef deed zoals de engel van de Heer hem opgedragen had:
“Ontwaakt uit de slaap deed Jozef zoals de engel van de Heer hem bevolen had en nam zijn vrouw tot zich. Toch had hij geen gemeenschap met haar, totdat zij een zoon ter wereld bracht; en hij noemde Hem Jezus” (Mt. 1,24-25).
Christelijke verloofden zijn geroepen te getuigen van zo’n liefde, die de moed heeft over te gaan van de logica van verliefdheid naar die van volwassen liefde. Dat is een veeleisende keuze, die in plaats van het leven te beknotten, de liefde kan versterken, zodat zij duurzaam is voor de beproevingen van de tijd.
De liefde van een koppel groeit en rijpt elke dag. De liefde van de verloofden is een beetje – sta me toe dit te zeggen – romantisch. Jullie hier zullen het herkennen: dan komt de volwassen, alledaagse liefde, werk, er worden kinderen geboren. En dan verdwijnt die romantiek soms een beetje. Maar betekent dit dat er geen liefde is? Ja wel, maar volwassen liefde.
“Maar weet u, we maken soms ruzie…” Ja, dat is al zo sinds de tijd van Adam en Eva tot vandaag de dag: dat gehuwde paren ruzie maken is ons dagelijks brood. “Maar je mag toch niet ruziën?” – Toch wel hoor. “Maar soms verheffen we onze stem.” – Ja, die dingen gebeuren. En soms vliegen er ook borden door de kamer.” – Ja dat gebeurt wel eens.
Maar hoe zorgen we ervoor dat die ruzies ons huwelijksleven niet schaden? Luister goed: sluit de dag nooit af zonder vrede te sluiten. Je hebt ruzie gemaakt, er zijn slechte dingen gezegd, mijn God, er zijn slechte dingen gezegd. Maar nu eindigt de dag en moeten we vrede sluiten.
Weet je waarom? Omdat een ‘koude oorlog’ de dag erna heel gevaarlijk is. Laat er de dag erna geen oorlog zijn. Daarom moet je het goed maken voordat je naar bed gaat. Onthoud altijd: eindig de dag nooit zonder vrede te sluiten. Dat zal je helpen in het huwelijksleven. De weg van verliefdheid naar volwassen liefde is een veeleisende weg, maar we moeten die gaan.
En ook deze keer sluiten we af met een gebed tot de heilige Jozef:
Heilige Jozef,
U die Maria in vrijheid liefhad
en ervoor koos uw verbeelding op te geven voor de realiteit,
help ieder van ons zich te laten verrassen door God
en het leven niet te zien als een onvoorziene gebeurtenis waartegen we ons moeten beschermen,
maar als een mysterie dat het geheim in zich draagt van ware vreugde.
Dat u voor alle christelijke verloofden vreugde en radicaliteit mag verkrijgen,
altijd in gedachten houdend dat enkel barmhartigheid en vergeving liefde mogelijk maken.
Amen.
(Vertaling Susanne Kurstjens)
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
