Tijdens de algemene audiëntie van 10 november legt paus Franciscus uit dat het soms moeilijk is om te leven naar de Geest en wat we dan kunnen doen.

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

We zijn aangekomen bij de laatste catechese over de Brief aan de Galaten. We zouden nog bij zoveel andere dingen stil kunnen staan die naar voren komen in deze brief van de apostel Paulus! Het Woord van God is een onuitputtelijke bron. En Paulus heeft in deze brief tot ons gesproken als evangelist, als theoloog en als herder.

Een stem aan Gods zwijgen geven

De heilige bisschop Ignatius van Antiochië gebruikt een prachtige uitdrukking als hij schrijft: “Er is maar één Meester die gesproken heeft en wat Hij gezegd heeft, is gedaan; maar wat Hij in stilte gedaan heeft, is de Vader waardig. Wie het woord van Jezus bezit, kan ook zijn zwijgen horen” (Ad Ephesios, 15, 1-2).

We mogen zeggen dat de apostel Paulus in staat is geweest om een stem te geven aan dit zwijgen van God. Zijn meest originele inzichten helpen ons de schokkende nieuwheid te ontdekken die in de openbaring van Jezus Christus ligt besloten. Hij was een echte theoloog, die het mysterie van Christus overwoog en het met zijn creatieve intelligentie overbracht.

Leven in dienst van het Evangelie

En hij was ook in staat zijn pastorale opdracht uit te voeren in een verloren en verwarde gemeenschap. Hij gebruikte daarvoor verschillende methoden: ironie, strengheid, zachtmoedigheid… Hij liet zijn gezag als apostel gelden, maar tegelijkertijd verborg hij de zwakheden van zijn karakter niet. De kracht van de Geest drong werkelijk door tot in zijn hart: de ontmoeting met de verrezen Christus veroverde en veranderde zijn hele leven, en hij stelde dat geheel in dienst van het Evangelie.

Paulus dacht daarbij nooit aan een christendom met trekken van het irenisme (een stroming die de waarheden van het katholieke geloof relativeert in een streven naar verstandhouding met andersdenkenden, red.), met een gebrek aan doortastendheid en energie. Integendeel, hij heeft de vrijheid die Christus bracht, verdedigd met een hartstocht die ons ook vandaag nog ontroert, vooral als we denken aan het lijden en de eenzaamheid die hij heeft moeten doorstaan.

Risico’s van de christelijke vrijheid

Hij was ervan overtuigd dat hij een roeping had ontvangen waaraan alleen hij kon beantwoorden; en hij wilde de Galaten uitleggen dat ook zij geroepen waren tot die vrijheid, die hen bevrijdde van alle vormen van slavernij, omdat zij daardoor erfgenamen werden van het Oude Verbond en, in Christus, kinderen van God.

En zich bewust van de risico’s die deze opvatting van vrijheid met zich meebracht, heeft hij de gevolgen nooit gebagatelliseerd. Hij was zich bewust van de risico’s die de christelijke vrijheid met zich meebrengt, maar hij bagatelliseerde de gevolgen niet. Met parresia, kortom met moed, hield hij de gelovigen voor dat vrijheid geenszins gelijkstaat aan libertinisme, noch leidt tot vormen van aanmatigende zelfgenoegzaamheid.

Integendeel, Paulus plaatste de vrijheid in de schaduw van de liefde en stelde de consequente uitoefening ervan in dienst van de naastenliefde. Deze hele visie werd geplaatst binnen de idee van leven naar de Heilige Geest, die de Wet, door God aan Israël gegeven, in vervulling doet gaan en ons verhindert terug te vallen in de slavernij van de zonde.

Er is altijd de verleiding om terug te vallen. In de Schrift staat een definitie van een christen die erop neerkomt dat wij christenen geen mensen zijn die achteruit gaan, die zich omkeren. Een mooie definitie. De verleiding is om achteruit te gaan om meer zekerheid te verkrijgen; om enkel terug te grijpen op de Wet en het nieuwe leven van de Geest te verwaarlozen. Dit is wat Paulus ons leert: de ware Wet komt tot volheid in dit leven van de Geest dat Jezus ons heeft gegeven. En dit leven van de Geest kan alleen geleefd worden in vrijheid, christelijke vrijheid. En dat is een van de mooiste dingen.

Dubbel gevoel

Aan het einde van deze reeks catechese kan er in ons een dubbel gevoel ontstaan. Enerzijds worden wij enthousiast door Paulus’ lessen; wij voelen ons door hem aangezet om onmiddellijk de weg van de vrijheid in te slaan, om te leven naar de Geest. Leef altijd naar de Geest: het maakt ons vrij.

Anderzijds zijn wij ons bewust van onze beperkingen, omdat wij dagelijks ervaren hoe moeilijk het is om de Geest te gehoorzamen, om zijn heilzame werking te volgen. Dan kan vermoeidheid toeslaan en het enthousiasme afnemen. We voelen ons ontmoedigd, zwak, soms gemarginaliseerd ten opzichte van de levensstijl van de wereldse mentaliteit.

Schud je geloof wakker!

De heilige Augustinus laat ons zien hoe we in zo’n situatie moeten reageren, verwijzend naar de passage uit het Evangelie over de storm op het meer. Hij zegt:

“Het geloof van Christus in je hart is als Christus in de boot. Je hoort vervloekingen, je bent vermoeid, je bent van streek, en Christus slaapt. Wek Christus, schud je geloof wakker! Zelfs in je onrust ben je in staat om iets te doen. Schud je geloof wakker. Christus ontwaakt en spreekt tot je… Wek daarom Christus… Geloof wat gezegd is, en er zal een grote rust in uw hart zijn” (Sermones, 163/B 6).

Christus wakker maken

Augustinus zegt hier dat wij in moeilijke tijden als het ware in de boot zitten tijdens de storm. En wat deden de apostelen? Zij maakten Christus wakker die door de storm heen sliep en Hij was er. Het enige wat wij in zware tijden kunnen doen, is Christus ‘wakker maken’ die in ons is, maar ‘slaapt’ zoals in de boot.

Dat is precies hoe het is. Wij moeten Christus in ons hart opwekken, en alleen dan zullen wij in staat zijn de dingen te zien met zijn blik, omdat Hij voorbij de storm kijkt. Door zijn serene blik kunnen wij een blikveld zien dat wij ons zelf niet zouden kunnen voorstellen.

Op deze uitdagende maar fascinerende reis herinnert Paulus ons eraan dat wij ons geen vermoeidheid kunnen veroorloven bij het doen van het goede. Word niet moe het goede te doen. Wij moeten erop vertrouwen dat de Geest altijd onze zwakheid te hulp komt en ons de steun geeft die wij nodig hebben.

Laten we dus leren om de Heilige Geest vaker aan te roepen! Iemand zou nu kunnen zeggen: “Maar hoe roep je de Heilige Geest aan? Want ik weet hoe ik tot de Vader moet bidden, met het Onze Vader; ik weet hoe ik tot Onze Lieve Vrouw moet bidden met het Wees Gegroet; ik weet hoe ik tot Jezus moet bidden met het gebed van de Heilige Wonden, maar hoe zit het met de Geest? Wat is het gebed van de Heilige Geest?.”

‘Kom Heilige Geest’

Het gebed tot de Heilige Geest is spontaan: het moet uit je hart komen. Op moeilijke momenten moet je zeggen: “Kom Heilige Geest.” Het sleutelwoord is dit: “Kom”. Maar je moet het zeggen in je eigen woorden.

Kom omdat ik in moeilijkheden zit; kom omdat ik in het duister tast; kom omdat ik niet weet wat ik doen moet; kom omdat ik op het punt sta te vallen. Kom. Kom. Het is het woord van de Geest om de Geest aan te roepen. Laten we leren de Heilige Geest vaker aan te roepen. We kunnen dit doen met eenvoudige woorden, op verschillende tijdstippen van de dag.

Een prachtig gebed

En wij kunnen in ons zak-evangelie het prachtige gebed meenemen dat de Kerk met Pinksteren bidt:  “Kom, Heilige Geest en zend vanuit de hemel een straal van uw licht. Kom vader van de armen, om gever van gaven, om licht van de harten. Beste trooster, heerlijke gast van de ziel, heerlijke verfrissing. Kom…”

En zo gaat het verder. Het is een prachtig gebed. De kern ervan is ‘kom’. Zo baden Maria en de apostelen nadat Jezus ten hemel was opgestegen. Zij waren alleen in de bovenzaal en riepen de Geest aan.

Vrije christenen

Het zal ons goed doen vaak te bidden: Kom, Heilige Geest. En met de aanwezigheid van de Geest beschermen wij onze vrijheid. Wij zullen vrij zijn, vrije christenen, niet gehecht aan het verleden in de negatieve zin van het woord, niet geketend aan praktische zaken, maar vrij door de christelijke vrijheid, dat wat ons volwassen maakt.

Dit gebed zal ons helpen te leven naar de Geest, in vrijheid en in vreugde, want als de Heilige Geest komt, komt de vreugde, ware vreugde. Moge de Heer u zegenen. (Vertaling Susanne Kurstjens)