Tijdens de algemene audiëntie van 29 december legde paus Franciscus uit dat wij net als de heilige Jozef onze angsten moeten bestrijden met de moed om te vertrouwen op Gods Voorzienigheid.
Beste broeders en zusters, goedemorgen!
Vandaag wil ik de heilige Jozef presenteren als een vervolgde en moedige migrant. Zo wordt hij omschreven door de evangelist Matteüs. Er was een bijzondere gebeurtenis in Jezus’ leven waarbij ook Jozef en Maria betrokken waren en die staat traditioneel bekend als “de vlucht naar Egypte” (vgl. Mt. 2,13-23).
De familie uit Nazareth onderging die vernedering en ervoer aan den lijve de onzekerheid, de angst en de pijn van het moeten verlaten van je vaderland. Ook vandaag nog zijn zovelen van onze broeders en zusters gedwongen hetzelfde onrecht en lijden te ondergaan. De oorzaak is bijna altijd de arrogantie en het geweld van de machtigen. Dit was ook het geval voor Jezus.
Koning Herodes hoort van de Wijzen over de geboorte van de ‘Koning der Joden’, en het nieuws schokt hem. Hij voelt zich onzeker, zijn macht wordt bedreigd. Dus verzamelt hij alle autoriteiten van Jeruzalem om de plaats van de geboorte te achterhalen, en smeekt hij de Wijzen om hem precies te laten weten hoe het zit, zodat – zegt hij valselijk – ook hij Hem kan gaan aanbidden.
Maar zodra hij merkte dat de Wijzen een andere richting waren uitgegaan, bedacht hij een wreed plan: hij liet alle kinderen in Bethlehem van twee jaar en jonger doden, omdat volgens de berekening van de Wijzen Jezus op dat tijdstip was geboren.
Intussen beval een engel aan Jozef: “Sta op, neem het Kind en zijn moeder, vlucht naar Egypte en blijf daar tot ik u waarschuw, want Herodes komt het Kind zoeken om het te doden” (Mt. 2,13). Laten wij vandaag stilstaan bij al die mensen die van binnen die gedachte hebben: “Laten we vluchten, want het is hier gevaarlijk.”
Herodes’ plan herinnert aan dat van Farao om alle jongens van het volk Israël in de Nijl te werpen (vgl. Ex. 1,22). En de vlucht naar Egypte roept de hele geschiedenis van Israël op, van Abraham, die daar verbleef (vgl. Gen. 12,10), tot Jozef, de zoon van Jakob, die door zijn broers werd verkocht (vgl. Gen. 37,36) en vervolgens leider van het land werd (vgl. Gen. 41,37-57). En het doet denken aan Mozes, die zijn volk bevrijdde uit de slavernij van de Egyptenaren (vgl. Ex. 1,18).
De vlucht van de Heilige Familie naar Egypte betekent Jezus’ redding, maar verhindert Herodes helaas niet zijn slachting uit te voeren. We worden dus geconfronteerd met twee tegengestelde persoonlijkheden: aan de ene kant Herodes met zijn wreedheid en aan de andere kant Jozef met zijn bezorgdheid en moed.
“Ook wij kunnen in onze harten een kleine Herodes worden”
Tweet dit!
Herodes wilde zijn macht, zijn ‘huid’, met meedogenloze wreedheid verdedigen, zoals blijkt uit de executies van een van zijn vrouwen, enkele van zijn kinderen en honderden tegenstanders. Hij was een wreed man. Om problemen op te lossen, had hij maar één oplossing: weg ermee. Hij is het symbool van vele tirannen van gisteren en vandaag.
En voor hen, voor deze tirannen, tellen de mensen niet: macht telt, en als zij ruimte voor de macht moeten maken, maken zij korte metten met mensen. En dit gebeurt ook tegenwoordig nog: we hoeven niet terug te gaan naar het verre verleden, het gebeurt ook vandaag. Het is de mens die een ‘wolf’ wordt voor andere mensen.
De geschiedenis staat bol van de persoonlijkheden die, overgeleverd aan de genade van hun angsten, trachten die te overwinnen door op despotische wijze de macht uit te oefenen en onmenselijk geweld te gebruiken.
Maar we moeten niet denken dat we alleen als Herodes leven als we tirannen worden, nee! In feite is zijn houding er een waarin wij allemaal kunnen vervallen, steeds wanneer wij proberen onze angsten te verdrijven met arrogantie, ook al is die slechts verbaal of bestaat die uit kleine vergrijpen om de mensen om ons heen te verstikken. In onze harten kunnen ook wij een kleine Herodes worden.
Jozef is het tegendeel van Herodes: allereerst is hij een “rechtschapen” man (Mt. 1,19), terwijl Herodes een dictator is; bovendien toont hij moed bij het uitvoeren van het bevel van de engel. Je kunt je voorstellen dat hij te kampen had met veel gedoe tijdens de lange en gevaarlijke reis en de moeilijkheden die het verblijf in een vreemd land, met een andere taal, met zich meebracht: zoveel moeilijkheden.
Zijn moed blijkt ook op het moment van zijn terugkeer, wanneer hij, gerustgesteld door de engel, zijn begrijpelijke angsten overwint en zich met Maria en Jezus in Nazareth vestigt (vgl. Mt. 2,19-23).
Herodes en Jozef zijn twee tegengestelde karakters, die als vanouds de twee gezichten van de mensheid weerspiegelen. Het is een veel voorkomende misvatting om moed te beschouwen als de exclusieve deugd van de held. In werkelijkheid vereist het dagelijks leven van iedere mens – van u, van mij, van ons allemaal – moed: zonder moed kun je niet leven!
Moed om de alledaagse moeilijkheden aan te gaan. In alle tijden en culturen vinden we moedige mannen en vrouwen die, om consistent te zijn met hun geloof, allerlei moeilijkheden hebben overwonnen, onrechtvaardigheid, veroordeling en zelfs de dood. Moed is synoniem met standvastigheid, die samen met rechtvaardigheid, voorzichtigheid en matigheid deel uitmaakt van de groep menselijke deugden die de kardinale deugden worden genoemd.
De les die Jozef ons vandaag leert, is deze: het leven heeft altijd tegenslagen voor ons in petto, dat klopt. En ten overstaan van die tegenslagen kunnen wij ons bedreigd voelen, bang. Maar het is niet door het slechtste in onszelf naar boven te halen, zoals Herodes, dat wij bepaalde momenten kunnen overwinnen, maar door ons te gedragen als Jozef, die op de angst reageert met de moed om te vertrouwen op Gods Voorzienigheid.
Laten wij vandaag bidden voor alle migranten, voor alle vervolgden en voor allen die het slachtoffer zijn van ongunstige omstandigheden: of het nu gaat om politieke, historische of persoonlijke omstandigheden. Laten we denken aan al die mensen die het slachtoffer zijn van oorlogen en die hun vaderland willen ontvluchten maar dat niet kunnen; laten we denken aan de migranten die op weg gaan om vrij te zijn en van wie velen eindigen op de weg of in zee; laten we denken aan Jezus in de armen van Jozef en Maria, op de vlucht, en Hem in elk van de huidige migranten zien. Wij mogen onze ogen niet sluiten voor de hedendaagse migratie. Het is een sociaal schandaal voor de mensheid.
Heilige Jozef,
U die het lijden hebt ervaren van hen die moeten vluchten,
U die gedwongen werd te vluchten
om de levens te redden van degenen die U het dierbaarst zijn
Bescherm degenen die vluchten voor oorlog, haat, honger.
Steun hen in hun moeilijkheden,
Sterk hen in hun hoop, en laat hen een warm welkom en solidariteit vinden.
Leid hun stappen en open de harten van hen die hen kunnen helpen.
Amen.
(Vertaling Susanne Kurstjens)
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
