<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Paus Franciscus

‘Verberg de kwetsbaarheid van de ouderdom niet’

KN Redactie 1 juni 2022
image
Paus Franciscus tijdens de algemene audiëntie van woensdag 1 juni. Foto: CNS - Paul Haring

Tijdens de algemene audiëntie van 1 juni stond paus Franciscus stil bij de kwetsbaarheid van het ouderdom. 

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

Het prachtige gebed van een bejaarde, dat we vinden in Psalm 71 die we hebben gehoord, moedigt ons aan om stil te staan bij de ouderdom, wanneer de herinnering aan gedane inspanningen en ontvangen zegeningen op de proef wordt gesteld.

Wegwerpmaatschappij

Dat gebeurt op zich al door de zwakte die gepaard gaat met de overgang door de kwetsbaarheid van de gevorderde leeftijd. En de psalmist – een bejaarde die zich tot de Heer wendt – noemt expliciet het feit dat dit proces een gelegenheid vormt voor achterlaten, bedrog, misbruik en arrogantie, die soms op de ouderen afkomen. Het is een vorm van lafheid waarin we ons in onze samenleving aan het specialiseren zijn.

Het is waar! In deze wegwerpmaatschappij worden ouderen aan de kant gezet en lijden ze onder deze dingen. Er zijn mensen die misbruik maken van de leeftijd van ouderen, door hen te bedriegen, hen op duizenden manieren te intimideren. We lezen vaak in de kranten of horen het nieuws over ouderen die gewetenloos worden misleid om hun spaargeld in beslag te nemen. Of van ouderen die onbeschermd en zonder zorg worden achtergelaten, of beledigd door vormen van minachting en intimidatie, opdat ze hun rechten opgeven.

Ouderen zijn de schat

Zelfs in gezinnen – en dit is ernstig, maar het komt ook in gezinnen voor – gebeuren dergelijke wreedheden. Ouderen die afgedankt worden, achtergelaten in verpleeghuizen, zonder dat hun kinderen hen gaan bezoeken, of als ze gaan, slechts een paar keer per jaar. De oudere wordt in de marge van het bestaan gezet. En dit gebeurt: het gebeurt vandaag, het gebeurt in gezinnen, het gebeurt voortdurend. Daar moeten we over nadenken.

De hele samenleving moet zich haasten om weer voor haar ouderen te zorgen – zij zijn de schat! -, die steeds talrijker zijn en ook steeds meer achtergelaten. Wanneer we horen over ouderen die worden beroofd van hun autonomie, hun veiligheid, zelfs hun huis, begrijpen we dat de tegenstrijdige houding van de huidige samenleving ten opzichte van ouderdom, geen probleem is van incidentele noodsituaties, maar juist een kenmerk van die wegwerpcultuur die de wereld waarin we leven vergiftigt.

“Hoe komt het dat de moderne beschaving, zo geavanceerd en efficiënt, zich zo ongemakkelijk voelt bij ziekte en ouderdom, ziekte verbergt, ouderdom verbergt?”

Kwetsbaarheden verbergen

De bejaarde uit de psalm vertrouwt God zijn ontmoediging toe: “Want mijn vijanden praten over mij, mijn belagers gaan samen te rade; en het luidt: ‘God heeft hem verlaten. Op hem los! Niemand neemt hem ons af’” (vers 10 – 11). De gevolgen zijn fataal. Ouderdom verliest niet alleen zijn waardigheid, maar er wordt zelfs getwijfeld of het de moeite waard is om door te gaan.

Zo komen we allemaal in de verleiding om onze kwetsbaarheid te verbergen, onze ziekte, onze leeftijd en onze ouderdom te verbergen. Omdat we bang zijn dat ze de voorkamer zijn van ons verlies van waardigheid.

Vertrouwen in de Heer

Laten we ons afvragen: is het menselijk om dit gevoel op te wekken? Hoe komt het dat de moderne beschaving, zo geavanceerd en efficiënt, zich zo ongemakkelijk voelt bij ziekte en ouderdom, ziekte verbergt, ouderdom verbergt? En hoe komt het dat de politiek, die zich zo inzet voor het bepalen van de grenzen van een waardig leven, tegelijkertijd ongevoelig is voor de waardigheid van een liefdevolle co-existentie met ouderen en zieken?

De bejaarde van de psalm die we hebben gehoord, deze oudere die zijn oude dag als een nederlaag ziet, herontdekt het vertrouwen in de Heer. Hij voelt de behoefte om geholpen te worden. En hij wendt zich tot God. De heilige Augustinus, die commentaar geeft op deze psalm, spoort de oudste aan:

‘Geef mij uitkomst’

“Wees niet bang om achtergelaten te worden in je ouderdom. (…) Waarom vrees je dat de Heer je achterlaat, dat Hij jou afwijst in de tijd van de ouderdom, wanneer je krachten je ontvallen? Integendeel: juist dan zal zijn kracht in jou zijn, wanneer die van jou zal wegvallen” (PL 36, 881 – 882).

En de oude psalmist roept Hem aan: “Ontzet mij toch, geef mij uitkomst. Neig uw oor tot mij, schenk mij uw heil. Wees mij tot een rots, tot een burcht waarheen ik immer mag komen, waar Gij mij stelt in uw heil. Mijn rots, mijn bergvesting zijt Gij” (v. 2 – 3).

https://www.kn.nl/abonnementen/

Ongevoelig voor het leven

De aanroeping getuigt van de trouw van God en roept zijn vaardigheid in om gewetens te doen schudden die ongevoelig zijn voor het sterfelijk leven, dat geheel gekoesterd moet worden.

En hij bidt verder: “God, blijf niet verre van mij, mijn God, kom mij ijlings te hulp: dan moeten van schaamte vergaan die genadeloos mij vervolgen, moeten schande dragen en smaad die steeds op mijn ongeluk uit zijn” (v. 12 – 13).

Zorg voor de ander

In feite zou schaamte moeten vallen op degenen die profiteren van de zwakte van ziekte en ouderdom. Gebed vernieuwt in het hart van de oudere de belofte van Gods trouw en zegen. De oudere herontdekt het gebed en getuigt van de kracht ervan. Jezus verwerpt in de evangeliën nooit het gebed van hen die hulp nodig hebben.

Ouderen kunnen vanwege hun zwakheid mensen van andere leeftijden leren dat we het allemaal nodig hebben om ons aan de Heer over te geven en zijn hulp in te roepen. In die zin moeten we allemaal leren van ouderdom: ja, er is een gave in het oud zijn, in het jezelf overgeven aan de zorg van anderen, te beginnen met God zelf.

‘Verberg de ouderdom niet’

Er is daarom een ‘leergezag van kwetsbaarheid’, verberg de kwetsbaarheid niet, nee. Er is een realiteit en er is een leergezag van kwetsbaarheid, waaraan ouderdom ons tijdens de hele spanne van het menselijk leven op geloofwaardige wijze kan herinneren. Verberg de ouderdom niet, verberg de kwetsbaarheid van de ouderdom niet.

Dit is een les voor ons allemaal. Dit leergezag opent een beslissende horizon voor de hervorming van onze eigen beschaving. Een hervorming die nu onontbeerlijk is voor het samenleven van allen. De marginalisering van ouderen, zowel conceptueel als praktisch, corrumpeert alle seizoenen van het leven, niet alleen die van de ouderdom.

Respect

Ieder van ons kan vandaag denken aan de oudsten van het gezin: hoe verhoud ik me tot hen, herinner ik me hen, bezoek ik hen? Probeer ik ervoor te zorgen dat ze niets missen? Respecteer ik hen? De ouderen in mijn familie, moeder, vader, opa, grootmoeder, ooms, vrienden, heb ik ze uit mijn leven gewist? Of ga ik naar hen toe om wijsheid, de wijsheid van het leven, te verkrijgen? Vergeet niet dat jij ook oud zult zijn. Ouderdom komt voor iedereen.

Behandel de ouderen van tegenwoordig daarom zoals je behandeld zou willen worden wanneer jij oud zult zijn. Ze zijn de herinnering van de familie, de herinnering van de mensheid, de herinnering van het land. Bescherm de ouderen, die wijsheid zijn.

Moge de Heer de ouderen, die deel uitmaken van de Kerk, de vrijgevigheid van deze aanroeping en deze provocatie schenken. Moge dit vertrouwen op de Heer op ons overgaan. En dit, voor het welzijn van allen, van hen en van ons en onze kinderen.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.