Tijdens de algemene audiëntie van 22 mei stond paus Franciscus stil bij de nederigheid, “de bron van vrede in de wereld en in de Kerk”.

We sluiten deze catechesecyclus af door stil te staan bij een deugd die geen deel uitmaakt van de kardinale en goddelijke deugden, maar die aan de basis ligt van het christelijk leven: nederigheid. Dit is de grote tegenhanger van de meest dodelijke zonde: hoogmoed. Terwijl trots en hoogmoed het menselijk hart opblazen en ons meer doen lijken dan we zijn, brengt nederigheid alles terug in zijn juiste dimensie: we zijn prachtige maar beperkte wezens, met deugden en gebreken.

Om onszelf van hoogmoed te bevrijden, volstaat het al om naar de sterrenhemel te kijken om de juiste maat te hervinden. Zoals de psalm zegt: “Als uw hemel ik zie – uwer vingeren werk, maan en sterren die Gij daar stelde, wat is dan de mens dat Gij acht op hem slaat, het mensenkind dat Gij hem aanziet?” (8,4-5).

Gezegend zijn de mensen die dit besef van hun eigen kleinheid koesteren! In zijn zaligsprekingen begint Jezus bij hen: “Zalig de armen van geest, want aan hen behoort het Rijk der hemelen” (Mt. 5,3). Het is de eerste zaligspreking omdat het de basis is van de volgende: in feite komen zachtmoedigheid, barmhartigheid, zuiverheid van hart voort uit dat innerlijke gevoel van kleinheid. Nederigheid is de poort naar alle deugden.

In het Evangelie lijken nederigheid en armoede van geest de bron van alles te zijn. De aankondiging van de engel aan Maria vindt plaats in een afgelegen dorp in Galilea, zo onbeduidend dat mensen zeiden: “Uit Nazaret, kan daar iets goeds vandaan komen” (Joh. 1,46). Maar het is van daaruit dat de wereld herboren wordt. De uitverkoren heldin is een onbekend meisje: Maria. God wordt aangetrokken door Maria’s kleinheid, die vooral een innerlijke kleinheid is. En hij wordt ook aangetrokken door onze kleinheid.

Maria’s eerste beslissing na de aankondiging van de engel is om te gaan helpen. Maria gaat Elizabeth bijstaan in de laatste maanden van haar zwangerschap. Maar wie ziet dit gebaar? Niemand anders dan God. Zelfs de heiligste waarheid van haar leven – de Moeder van God zijn – is voor haar geen reden om op te scheppen. In een wereld waarin de schijn wordt opgehouden, gaat Maria vastberaden de andere kant op, door de kracht van Gods genade.

We kunnen ons voorstellen dat ook zij moeilijke momenten heeft gekend. Maar dit heeft nooit haar nederigheid doen wankelen, een deugd die in haar was gebeiteld. Maria’s kleinheid is haar onoverwinnelijke kracht: zij is het die aan de voet van het kruis blijft staan, terwijl de illusie van een triomferende Messias wordt verbrijzeld. Het is Maria die vervolgens de leerlingen bijeen brengt, degenen die Hem in de steek hadden gelaten toen de storm opstak.

Nederigheid is alles. Het is wat ons redt van de Boze en van het gevaar dat we zijn handlangers worden. En nederigheid is de bron van vrede in de wereld en in de Kerk. Waar geen nederigheid is, daar is oorlog, onenigheid en verdeeldheid. God heeft ons hiervan het voorbeeld gegeven in Jezus en Maria, opdat het onze redding zou zijn. Nederigheid is de weg naar verlossing. (Vertaling Susanne Kurstjens)