Paus Franciscus kiest met Amoris Laetitia niet voor een gemakkelijke oplossing. Hij kiest wel voor een houding die het meest past bij wat Christus leert.
Een paar dagen voordat het schrijven van paus Franciscus verscheen, waren we met het seminarie Rolduc op het Sint-Pietersplein voor de audiëntie. De paus sprak over zondenvergeving en barmhartigheid. Hij liet ons tot drie keer toe allemaal gezamenlijk herhalen: “God is groter dan onze zonden.”
Het deed denken aan de tijd van Johannes Paulus II, die ook graag de interactie met het publiek zocht. Hoe dan ook, deze woorden zijn voor Franciscus leidend in zijn verkondiging. De paus benadrukt vaker dat mooie woorden tot niets dienen als ze niet ook het hart en het leven van de mensen raken.
De discussies die ontstaan nu het lang verwachte schrijven van de paus zelf verschenen is, zijn voorspelbaar. Voor de een gaan de beschrijvingen van Amoris Laetitia lang niet ver genoeg, voor de ander lijkt het alsof de paus de weg kwijt is, nu hij in milde woorden spreekt over mensen die niet in een ideale situatie leven.
Ondertussen is het voor velen moeilijk om een reactie te geven op dit lijvige document. Niet omdat men het er niet mee eens zou zijn, maar omdat niet heel duidelijk is wat dan nu de conclusie is van de bisschoppensynodes van de afgelopen twee jaren.
Het is nu net de zin van het document, dat er niet meer heel gemakkelijk in zwart en wit gedacht kan worden. Er zijn twee belangrijke pijlers in Amoris Laetitia terug te vinden.
Enerzijds beschrijft paus Franciscus uitvoerig wat het huwelijk en het gezin voor de Kerk eigenlijk betekent. En meer nog dan dat, hij laat zien hoe de mens als zodanig zijn vreugde vindt in het gelukkig samenzijn van man en vrouw die zich helemaal aan elkaar schenken.
Hij doet dat in de woorden van zijn voorgangers en van het Tweede Vaticaanse Concilie. Paus Franciscus denkt er niet aan om een nieuwe invulling aan het huwelijk te geven.
Wat Franciscus wél doet, is met nieuwe woorden spreken over de mensen die om een of andere reden nog niet voldoen aan de ideale situatie. Zij mogen nooit buitengesloten worden of tweederangs worden behandeld.
De barmhartige reactie van Jezus op de Samaritaanse (Joh. 4) of de overspelige vrouw (Joh. 8) komt in dit verband vaker terug. Natuurlijk zegt Jezus ook tegen deze vrouw “zondigt niet meer”, maar wat de paus benadrukt, is de onbarmhartigheid en onwenselijkheid van een situatie waarin er met zulke mensen niet eens meer gesproken wordt.
Expliciet gebeurt dat wellicht niet zo vaak, maar er bestaan in de pastorale praktijk zeker vaker situaties waarbij mensen zich buitengesloten voelen omwille van hun levenssituatie.
In de media wordt het meer dan driehonderd paragrafen tellende schrijven vaak gereduceerd tot de kwestie van het kunnen ontvangen van de sacramenten. Dat is eigenlijk een tamelijk grove manier om de zorgen en de verkondiging van de paus af te doen.
Franciscus beschrijft met mooie woorden hoe het huwelijk en het gezin van doen hebben met de band tussen Christus en zijn Kerk, hoe de Eucharistie daarbij hoort en hoe er niets afgedaan mag worden van de woorden van het Evangelie die ons aansporen tot dat wat de Kerk onder een goed huwelijk verstaat.
Waar de paus echter met nieuwe woorden spreekt, is wanneer hij zijn zorgen uitdrukt om het welzijn van de mensen die zoeken naar Gods barmhartigheid en in situaties terecht zijn gekomen waarbij ze buiten de “gewone” dynamiek van zonde en vergeving zijn gekomen.
Dat betekent dat door de woorden van de paus, de Kerk er zich rekenschap van geeft dat het leven van mensen soms zulke complexe situaties oplevert, dat ze niet gemakkelijk meer binnen de bestaande kaders kunnen worden opgelost. Overigens zijn deze gemakkelijke oplossingen ook nu niet aan de orde. Het enige dat de paus vraagt, is om zulke mensen barmhartig en open tegemoet te treden en met hen samen de weg te gaan van vertroosting, hoop en bekering.
Wie bedenkingen heeft bij deze nieuwe toon die paus Franciscus aanslaat, moet zeker niet over het hoofd zien dat paus Franciscus spreekt over het openstaan voor mensen in iedere denkbare situatie, voor het begeleiden van mensen die barmhartigheid zoeken, over het vormen van gewetens.
Dat is zeker geen goedkope en gemakkelijke oplossing. Maar het is inderdaad de houding die het meest past bij wat de Heer zelf leert.
Wie in zijn leven wél veel moeite doet om de staat van genade in stand te houden hoeft zich niet te kort gedaan te voelen. Als mensen in zogenaamde “irreguliere situaties” daadwerkelijk Gods genade en de barmhartigheid van de Kerk zoeken, dan is dat voor hen zeker ook geen gemakkelijke weg.
De voortdurende oproep tot bekering van de paus klinkt zo voor allen, maar in de overtuiging dat ook Gods genade geschonken wordt aan allen die ervoor openstaan. Als er met Pasen immers iets duidelijk is geworden, dan is het wel dat God groter is dan onze zonden.
Dr. Lambert Hendriks is rector en docent moraaltheologie van het grootseminarie Rolduc.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
