Na de controversiële nieuwe katholieke vertaling van het Onze Vader, moet over een tijdje ook een nieuwe interconfessionele versie verschijnen van dit christelijke oergebed. Er zijn wat kritische noten te kraken over de huidige ontwerpvertaling.

Afgelopen week werd alweer een nieuwe vertaling van het Onze Vader gepresenteerd. Schrik niet, gelovigen: de tekst is niet bedoeld voor de misvieringen, maar is een voorproefje uit een herziene versie van de (interconfessionele) Nieuwe Bijbelvertaling uit 2004, die in 2020 afgerond moet zijn, zodat het boek in 2021 kan verschijnen. Het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG) maakt de herziene tekst met opzet nu al openbaar, zodat gelovigen hun mening kunnen geven.

Onze Vader in de hemel,
laat uw naam geheiligd worden,
laat uw koninkrijk komen,
laat uw wil gedaan worden
op aarde zoals in de hemel.
Geef ons vandaag het brood
dat wij nodig hebben.
Vergeef ons onze schulden,
zoals ook wij vergeven
wie ons iets schuldig is.
En breng ons niet in beproeving,
maar red ons van het Kwaad.

Conservatisme

Bij de vorige nieuwe vertaling, die sinds enkele jaren wél in de katholieke Kerk gebruikt wordt, heb ik aan enig zelfonderzoek gedaan: was mijn afwerende reactie niet louter conservatisme en stomweg vasthouden aan wat ik altijd zo geleerd had? Moest ik niet gewoon leren loslaten en openstaan voor het nieuwe? De wijzigingen waren uiteindelijk ook niet zó ingrijpend en je went er best snel aan, merkte ik, tijdens de Mis en thuis aan tafel.

Te concreet

Ik vind dat anders met deze nieuwe NBG-tekst, in relatie tot het Onze Vader van alledag. Opvallend is het gebruik van drie maal ‘laat’. Technisch is het ongetwijfeld correct om een aanvoegende wijs met ‘laat’ te vertalen. Inhoudelijk, is mijn bezwaar, wordt het plots een veel te concrete activiteit, als of je iemand (en wie dan?) een opdracht geeft. Mijn serieuzere bezwaar tegen twee andere wijzigingen, liggen in die lijn: de herzieningen zijn te concreet.

In het Onze Vader zoals ik het leerde, stond:

En vergeef ons onze schuld
Zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven.

Het mooie daaraan, vind ik, is dat ‘schuld’ breder geïnterpreteerd wordt (of kán worden) dan een schuld jou persoonlijk aangedaan. Je wordt, als het ware, opgeroepen om mensen (ook) hun schuld in het algemeen te vergeven. Oordeelt niet.

De nieuwe vertaling – “…zoals ook wij vergeven / wie ons iets schuldig is” – heeft allereerst iets ontegenzeglijk Cruyffiaans (met dat ‘wie’). Maar bovendien duidt het naar mijn gevoel ook al te zeer op een zeer beperkte vorm van schuld. Alsof je nog een tientje van iemand krijgt. La ma zitten, jôh…

Diepgang

Hetzelfde geldt voor het ‘red ons van het Kwaad’: het is veel te concreet. Onze Vader wordt hiermee een soort Superman die je uit een brandend huis redt. Ook fijn, natuurlijk. Maar de diepgang die ‘verlos ons van het kwaad’ heeft, ben je kwijt. ‘Redden’ is een concrete fysieke handeling, ‘verlossen’ is een metafysische handeling die meer behelst dan het feitelijk in veiligheid brengen van iets of iemand. Vreemd is dan, ten slotte, die archaïsche hoofdletter bij ‘Kwaad’: daar hebben we plots weer een zeer preconciliaire Duivel bij de staart.

De vertalers beoogden met de publicatie van deze vertaling te peilen hoe de tekst valt. Ik vind dat lovenswaardig. Maar mijn discussiebijdrage is: nee, niet doen. Hier valt nog wel te sleutelen.

Prof.dr. Jos Joosten is hoogleraar Nederlandse letterkunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen.