Als politici pleiten voor zelfredzaamheid van mensen die zorg nodig hebben, komt dat neer op een ouderwets neoliberaal ‘zoek het zelf maar uit’, stelt hoogleraar Jos Joosten. Hij hoopt op verandering na de komende verkiezingen.
Na tot begin dit jaar geheel (fysiek) zorgeloos door het leven te zijn gegaan, is mijn 93-jarige moeder sinds enkele maanden volledig afhankelijk van de zorg. Wat een toewijding, betrokkenheid en positiviteit hebben we in die tijd mogen ondervinden van alle uiteenlopende zorgmensen die we meemaakten! Ik bewonder deze mensen mateloos.
Misschien wel door de situatie van mijn moeder, zijn enkele uitlatingen van inmiddels demissionair minister Conny Helder (VVD) over de toekomst van het zorgsysteem blijven galmen in mijn hoofd. Heur uitgangspunt: ouderen moeten zélf een zorgplan maken. Daarmee zien we een voltijds neo-liberaal vol op het gaspedaal trappen.
“De retoriek van ouderen die 'zelf' een 'zorgplan' maken en dat soort stoerpraat is klassiek neoliberaal. In de praktijk betekent het: zoek het zelf maar uit.”
Tweet dit!
(Aan dat woord ‘neo-liberaal’ kleeft trouwens een bezwaar. Zoals ‘fascist’ als scheldwoord door al te veelvuldig gebruik krachteloos is geworden, is ‘neo-liberaal’ dat stilaan ook. In kunst, columnistiek en (sommige) wetenschappen is het een soort cliché geworden om boos ‘neo-liberaal!’ te scanderen, waardoor je haast vergeet hoezeer de werkelijke neoliberale kijk onze maatschappij vergiftigt.)
De retoriek van ouderen die ‘zelf’ een ‘zorgplan’ maken, ‘ouderen zelfstandiger maken’, en dat soort stoerpraat, is klassiek neoliberaal, in het genre ‘invechten’, ‘zorg inkopen’ en al dat. In de praktijk betekent het: zoek het zelf maar uit. En: wie het kan betalen, hoeft zich geen zorgen te maken.)
Enfin, deze Helder zei onlangs in Trouw: “Alles verdubbelt: de zorgvraag, het aantal ouderen, de mensen met dementie, terwijl de zorg en de groep mantelzorgers niet in hetzelfde tempo meegroeit. Het is een langzame crisis, maar ze is er wel. Dat zei ik jaren geleden al.”
O ja? Wie dit “jaren geleden al” wist, kan misschien ook even nadenken welke partij “jaren geleden al” de grootste was – en nog steeds is – en hier kennelijk nooit op heeft willen anticiperen. En wat heeft zijzelf er met haar decennia in managamentfuncties in de zorg aan gedaan (behalve een boterham verdienen)?
Misschien heeft het iets met haar achtergrond te maken: een VVD’er die na een deeltijds Kaderopleiding Gezondheidszorg het medisch management ingehobbeld is. Anders kan ik het neoliberale cynisme van de omgekeerde logica die hier tussen elke regel door sijpelt, niet verklaren: een serieus probleem “verdubbelt” zich, en de oplossing is mínder geld eraan uitgeven.
(Een leuk neoliberaal detail: per 2029 moet er 2,7 miljard euro bezuinigd worden op de ouderenzorg. Laat dat nou zo’n beetje het bedrag zijn dat Shell en Exxon krijgen als compensatie voor gederfde gasinkomsten, en de helft van wat we hebben uitgegeven aan de Joint Strike Fighter.)
Laten we Helder nog even beluisteren: “De vergrijzing is ons niet plotseling overkomen. Het merendeel van de mensen zit toch te wachten tot de overheid het oplost. Dat gaat niet gebeuren.”
Hier zien we echt vintage VVD-praat: al die luilakken zitten thuis maar op een uitkering te wachten. Nou mensen, gaat niet gebeuren, gewoon de handen uit de mouwtjes, oma!
Helder negeert intussen het toch simpele feit dat wij allen de overheid betalen en dat wij dus allemaal alle recht hebben op geld dat we zelf in de gezamenlijke pot hebben gestopt. Als er, in dat licht, één leeftijdscategorie is die ultiem gerechtigd is om thuis op verzorging door de staat te wachten, dan zijn het wel de bejaarden.
Wat in andere sectoren als kunst, wetenschap en onderwijs ook praktijk is, is hier extra pijnlijk: het hele verhaal draait louter om geld, en niet om het zoeken naar humane manieren om kwetsbare ouderen een menswaardig leven te bezorgen.
Met haar parmantige managerspraat verhult Helder de essentie: de financiële randvoorwaarden zijn geen feit, maar een keuze. Een andere bewindspersoon zou een barmhartiger insteek kunnen kiezen. Maar ook hier lijden we onder de telraamterreur.
Enfin, inmiddels is het kabinet gevallen, dus binnenkort kunnen we besluiten om het met z’n allen voortaan helemaal anders te doen.
Jos Joosten is hoogleraar Nederlandse letterkunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
