Het euthanasiedebat confronteert ons met de kern van het christendom: kunnen we nog geloven dat op het lijden op Goede Vrijdag, daadwerkelijk de verrijzenis van Pasen volgt?

Het is toch wel verrassend om zelfs bij christenen de idee te horen dat euthanasie in bepaalde gevallen te begrijpen is, dat het zeer onbarmhartig is om zich te blijven verzetten tegen euthanasie wanneer mensen uitzichtloos lijden en er geen genezing meer mogelijk is. Meer nog, zij die zich dan toch radicaal blijven verzetten tegen euthanasie, wordt onbarmhartigheid verweten, als zouden ze het lijden verheerlijken.

Er wordt hier wel een heel bijzonder discours ingeslagen, waarbij de objectiviteit van de moraliteit overweldigd wordt door de emotie van de sentimentaliteit. Alsof de moraal de barmhartigheid in de weg zou staan. En alsof het verbod om te doden plots niet meer geldt en getransformeerd kan worden tot een nieuw werk van barmhartigheid.

De kern van de boodschap

Eigenlijk worden we in heel de discussie rond euthanasie geconfronteerd met de kern van ons geloof, en wel met het geloof in de verrijzenis van Jezus. Paulus’ woorden krijgen hier een heel pertinente betekenis: “Als Christus niet is verrezen, is ons geloof zinloos” (1 Kor. 15,14).

Als Christus niet is verrezen, dan hebben we alleen Goede Vrijdag als zijn laatste moment en bijten we onze tanden stuk op het schandaal van het kruis. Dan is het laatste dat we van Christus kunnen zeggen, dat zijn leven op een fiasco is uitgelopen, en dat dus alles dat Hij als boodschap meegaf, eigenlijk een grote illusie is. Want de Vader, op wie Hij heel zijn vertrouwen en hoop had gesteld, heeft Hem schromelijk in de steek gelaten. En dan is, nog eens met Paulus, ons hele geloof gewoon zinloos.

Dat niet-gelovigen er zo over denken, is te begrijpen. Ze blijven hangen bij het verhaal van de soldaten die het graf leeg vonden en van de hogepriesters bevel kregen om te vertellen dat de leerlingen het lijk ’s nachts waren komen stelen (cfr. Mt. 28,13).

Maar vandaag zijn er ook christenen die blijkbaar meer geloof hechten aan dit opgelegde verhaal dan aan wat het Evangelie ons brengt. Vanuit hun drang de hele evangelische boodschap te willen ontmythologiseren doen zij de verrijzenis van Jezus Christus af als een hersenschim van de apostelen. Daarmee hollen ze de christelijke boodschap uit en meer nog, ze raken daarmee de kern van deze boodschap. Een dergelijk christendom wordt nog slechts in het beste geval een verheven humanisme, totaal ontdaan van zijn verticale dimensie.

Een weg

Pasen, het geloof in Christus’ verrijzenis en dus ook het geloof dat ook wij ooit zullen verrijzen om opgenomen te worden in de eeuwige liefde bij de Vader in de hemel, geeft niet alleen zin aan ons geloof. Het geeft ook een heel bijzondere zin aan ons leven, en plaatst alles wat met het leven te maken heeft, ook en vooral ons lijden, in een heel ander perspectief.

Het lijden blijft een realiteit, en kan zeer zwaar zijn en in menselijke termen uitzichtloos, maar het perspectief van de verrijzenis ontneemt er zijn uiteindelijke uitzichtloosheid en zinloosheid aan. Het lijden heeft nooit het laatste woord in het leven van een christen die de verrijzenis serieus neemt: hij gelooft dat het lijden waar men nu door moet een weg is, vaak een zeer zware weg, maar een weg naar een nieuw leven, het eeuwig leven. Zoals bij iedere reis zal ook tijdens onze levensreis de bestemming invloed hebben op de weg die we moeten gaan.

Het verrijzenisperspectief

Mensen die geteisterd worden door een zwaar lijden, nemen misschien aanstoot aan deze woorden. Zij kunnen niet meer verder dan hun lijden denken, het palmt hen volledig in en het wordt voor hen onmogelijk om aan hun Goede Vrijdag het perspectief van Pasen te koppelen. Dan is het belangrijk, ja essentieel, dat er gezocht wordt hoe we dit lijden kunnen bestrijden, de pijn verminderen. Dat blijft steeds de eerste opdracht en is de grote verdienste van de palliatieve zorg.

Maar het is belangrijk dat er ook medegelovigen zijn die hen nabij zijn en die wegen zoeken om ook naar het verrijzenisperspectief te verwijzen, zonder dit te willen opdringen, maar het wel heel bewust proberen aan te bieden. Dit is de kernopdracht van allen die zwaar lijdenden pastoraal nabij willen zijn. Dat zou ook de bekommernis moeten zijn van christelijk geïnspireerde zorgverleners, naast en met hun pogingen om het lijden te verzachten. En dit zou een centrale plaats moeten innemen in de missie van een christelijk geïnspireerde zorgvoorziening.

De voorwaarde is natuurlijk dat de christenen die lijdende mensen nabij zijn, ook daadwerkelijk geloven in de verrijzenis. Anders zullen ze heel vlug in hun meelevende woorden tekortschieten, en ook vast raken in het tragische dat op Goede Vrijdag gebeurde zonder nog ruimte te scheppen voor Pasen.

Puur genade

Voor christenen die Goede Vrijdag aan Pasen verbinden, zijn er geen hopeloze zaken of gevallen, wel heel moeilijke zaken en moeilijke gevallen, in het bijzonder wat het lijden betreft. Pasen wordt nooit een goedkoop verhaal dat we aan medemensen die extreem lijden kunnen brengen, en vaak zal het bijzonder moeilijk zijn de juiste woorden te vinden, maar dat mag geen excuus zijn om ons in stilzwijgen te hullen. We mogen hun de boodschap van Pasen niet onthouden. Pijn verzachten en een perspectief aanbieden moeten hand in hand gaan.

Voor wie lijdt, én voor wie lijdende mensen bijstaat, kan het samen zoeken naar een perspectief  een verdieping van het verrijzenisgeloof betekenen. Het lijden van de medemens doet ons nadenken over het lijden als zodanig, ook ons eigen lijden, en doet ons onwillekeurig opkijken naar het kruis.

Misschien ontvangen we in die blik naar het kruis nog iets diepers, en laat Christus ons delen in het mysterie dat zijn lijden de weg was naar de verlossing en dat ook wij daaraan met ons lijden kunnen deelnemen.

Hier wordt de weg geopend naar het antwoord op de vraag of we aan ons lijden een zin kunnen geven, of liever: of we zin kunnen ontvangen, want dat is puur gave, puur genade, vrucht van het geloof. En daar schieten woorden meestal tekort.

Br. dr. René Stockman is generaal-overste van de Broeders van Liefde, die wereldwijd actief zijn in de gezondheidszorg.