De huidige katholieke hervormingsvraagstukken moeten zich meer richten op fundamentele problemen, aldus de theologen Karl-Heinz Menke en Magnus Striet.

Het structurele overleg over hervormingen in de katholieke Kerk in Duitsland, behandelt wel de symptomen maar niet de diepere interne kerkelijke verschillen. Dat zei Karl-Heinz Menke, lid van de Internationale Theologische Commissie van het Vaticaan, dinsdagavond in een debat aan de universiteit van Bonn.

De theoloog Magnus Striet was het eens met de diagnose. De hoogleraren verschilden echter van mening over de betekenis van kerkelijke leerstellingen in de wereld van vandaag. Menke geldt als criticus van de Synodale Weg, terwijl Striet er voorstander van is.

Idee van vrijheid

“Het gaat om de vraag: welk mensenrecht, welk idee van vrijheid mag bestaan in het domein van de katholieke Kerk? Dat is het cruciale punt”, aldus Striet. Het beslissende conflict op de Synodale Weg is of het katholieke leergezag werkelijk kan meegaan met de laatste verschuiving in de moderne opvatting van vrijheid, meent hij. Als de Kerk het recht op zelfbeschikking niet accepteert, lanceert zij volgens de theoloog een “frontale aanval op de liberale democratie”.

De Bijbel zelf is een uitdrukking van een voortdurend proces van verlichting, zei Striet. De huidige kerkelijke crisis houdt in wezen verband met het feit dat dit bijbels vereiste verlichtingsproces in de 19e eeuw door het leergezag werd “doodgemaakt”. Op dit moment beleeft de Kerk daarom volgens hem een correctie door mensen die niet langer overtuigd zijn door de uitspraken van het leergezag. Dit gaat gepaard met een verlies van het gezag van het kerkelijk ambt.

Afglijden naar extremen

Menke daarentegen benadrukte de noodzaak van het kerkelijk dogma, dat wil zeggen normatieve leerstellige uitspraken. Dat zijn “onomkeerbare interpretaties van de Heilige Schrift”, die in de loop van de tijd konden worden verdiept en geherformuleerd, maar niet ongedaan kunnen worden gemaakt.

Menke waarschuwde ook dat een samenleving waarin te weinig mensen in God geloven, dreigt af te glijden naar extremen. Dit is bijvoorbeeld te zien in het huidige discours over abortus in Duitsland, waar momenteel geen kerkelijk tegenwicht bestaat tegen de eis tot liberalisering van de wetten.

‘Echokamers’

De decaan van de faculteit voor katholieke theologie in Bonn, Jochen Sautermeister, zei dat er meer debatten tussen tegengestelde standpunten nodig zijn, zoals dat tussen Striet en Menke. De Synodale Weg doet de gemoederen zo hoog oplopen dat feitelijke argumenten vaak worden verdrongen door polemieken. De theologie mag echter niet verstommen of verdwijnen in “naar zichzelf verwijzende echokamers”, maar heeft behoefte aan interdisciplinaire uitwisseling.