“Persoonlijk ben ik overtuigd, dat het kiezen van het verboden pad, het zich laten overheersen door een ongeoorloofd materialisme, zeer vaak geschiedt, omdat men de ethische beginselen niet kent. De bron van ellende op zo menig gebied in onze tijd is niet zozeer dat het kwaad wordt bedreven, maar dat men het kwaad tracht goed te praten; bij gebrek aan beginsel de juiste maatstaf mist om goed en kwaad af te meten.”

Hoe toepasselijk ook voor onze tijd, Martinus Cobbenhagen (1893 – 1954) schreef dit al in 1927, in een essay waarin hij niet alleen uiteenzette waarom er een Tilburgse handelshogeschool moest komen, maar ook waarom dat een katholieke moest zijn.

Zelfbewuste katholieken

Voor de priester en econoom, founding father van wat nu Tilburg University heet, was het helder: er moesten zelfbewuste katholieken gevormd worden, die het geloof op elk terrein van het leven handen en voeten konden geven – óók in de zakenwereld.

“De erkenning”, schrijft Cobbenhagen, “van het verband tussen economie en ethiek ligt in de opzet van de Tilburgse hogeschool ten duidelijkste uitgesproken. Haar grondgedachte is geen andere dan dat de levensbeschouwing, die ‘s mensen daden op elk terrein van het leven beheersen moet, ook in de jaren van vorming de studie moet bezielen en zo maken tot een vol-menselijke vorming.”

‘De eigen verantwoordelijkheid’

De overtuiging dat de katholiek die vorming niet alleen voor zichzelf ontvangt, schemert in een van de andere stukken door. In een toespraak ‘Over wezen en taak van de hogeschoolgemeenschap’ houdt hij nieuw afgestudeerden in 1942 voor: “Of wij de toekomst, waaraan wij bouwen willen, zelf zullen zien, is niet het voornaamste, maar wel dat wij er aan gewerkt hebben. Vraag niet naar een direct zichtbaar resultaat en minacht niet de geringheid van uw arbeid tegenover het onmetelijk terrein”, want “niemand toch kan zich onttrekken aan de eigen verantwoordelijkheid van de wording van het geheel”.

‘Een nieuwe christelijke beschaving’

In 1943, geïnterneerd in Sint-Michielsgestel, hield hij zijn medekatholieken voor dat ze de cultuur van hun tijd moeten beïnvloeden en moeten bouwen aan “een nieuwe christelijke beschaving”.

Cobbenhagens overwegingen – hier gepubliceerd in zowel Engels als Nederlands – over wetenschap, geloof en onderwijs hebben weinig aan kracht ingeboet. Dat de hedendaagse katholiek – ook buiten Tilburg – er zijn voordeel mee moge doen.

Martinus Cobbenhagen, Cobben­hagen essays – De visie van de grondlegger op de Tilburgse univer­siteit. Uitg. Valkhof Pers, 237 pp., pb., € 22,50, ISBN 978 90 5625 456 8