“Het is juist om in opstand te komen!” Met die slogan gaf Voorzitter Mao op 1 augustus 1966 ondersteuning aan de scholierenopstand van de Rode Garde. Daarmee was de Culture Revolutie ontketend, een nieuw hoofdstuk in de gruwelkronieken van het communisme.
Frank Dikötter, de China-historicus van Nederlandse afkomst, heeft er de geschiedenis van geschreven.
Het is een logisch vervolg na De tragiek van de bevrijding. De geschiedenis van de Chinese revolutie 1945-1957 en Mao’s massamoord. De geschiedenis van China’s grootste drama, 1958-1962 over de Grote Sprong Voorwaarts.
Die was in 1957 begonnen met Mao’s ‘Laat honderd bloemen bloeien’, een quasi-liberalisatie, waartoe hij zich gedrongen voelde na Chroesjtsjovs geheime toespraak op het XXe partijcongres van 1956, waarin de ware Stalin werd onthuld.
Mao vreesde dat dit op hem afstraalde, en daarom ontketende hij tegen wie bij de ‘honderd bloemen’ naar voren waren getreden de allesvernietigende terreur van de Grote Sprong Voorwaarts, die ook een klassieke heksenjacht was op ‘rechtse elementen’ om het initiatief terug te pakken.
Tegelijk ontwikkelde de zwaarbeproefde Chinese bevolking noodgedwongen handelsgeest en dubbele boekhoudingen om het hoofd boven water te houden. Mao voelde dat de algehele ontwrichting en hongersnood zijn positie opnieuw ondergroeven.
Op 16 juli 1966 trad hij daarom met zijn iconische duik in de Yangtse op de voorgrond. Met behulp van de Rode Garde (in feite een groep van elite-scholieren, kinderen van partijkader) veroverde Mao de harten en geesten van de jeugd van China, die hij tot hernieuwde revolutie opriep. Het leidde tot wéér een orgie van geweld, waarvan ook de gruwelijke foto’s in het boek getuigen.
Dikötter bedrijft superieure geschiedschrijving. Zijn betoog is vloeiend in een strakke, objectieve en journalistieke stijl, waarin maar zelden eigen gevoelens merkbaar zijn.
Wat moet je daar ook mee als je bijvoorbeeld meldt hoe een vader gedwongen wordt zijn eigen zoon levend te begraven? Van zulke terloopse gruwelen wemelt ook dit boek. Juist Dikötters objectieve verteltrant brengt de ontzaglijkheid van het Chinese lijden bij de lezer binnen.
Het zou interessant zijn te weten in hoeverre Mao de inspiratie heeft geleverd voor de Parijse studentenopstand van mei 1968. En mogelijk indirect ook voor de katholieke Kerk waar zich toen eveneens een culturele revolutie afspeelde en het wereldverbeteringsvirus binnendrong.
Maar ook puur als Chinese geschiedenis is dit fascinerende lectuur: een soort bloedige Lof der Zotheid, die zich weliswaar ver van ons vandaan heeft afgespeeld, maar waar we ook nu nog niet onze schouders bij mogen ophalen.
Frank Dikötter, De culturele revolutie. Een volksgeschiedenis 1962-1976. Uitg. Spectrum, 460 pp., geb., € 29,99, ISBN 978 90 49 10650 8
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
