We herdachten vorige week de Tweede Wereldoorlog, en dan gaat de aandacht vooral uit naar de jaren 1940-1945 en de vele slachtoffers die te betreuren zijn. Herdenken zou echter ook kunnen betekenen dat je verder terug reikt in de tijd, naar de bronnen van de oorlog of het klimaat waarin barbarij wortel kon schieten.
Wie in het laatste geïnteresseerd is, zal met graagte lezen in Het verboden boek, geschreven door Ewoud Kieft. De ondertitel luidt: ‘Mein Kampf en de aantrekkingskracht van het nazisme’.
Kieft (1977) maakte al naam met oorlog-gerelateerde boeken, bijvoorbeeld zijn proefschrift Tot oorlog bekeerd. Religieuze radicalisering in West-Europa 1870-1918, waarin hij diverse katholieke intellectuelen ten tonele voert. In 2015 verscheen zijn boek Oorlogsenthousiasme, over de Europese cultuur in verband met de Eerste Wereldoorlog.
Het is niet zo vreemd dat iemand die graag dit type onderwerpen aan de orde stelt, ook een keer wil kijken naar de duistere bron van oorlog en ellende: het grote boek dat Hitler schreef tijdens zijn gevangenschap, Mein Kampf.
Kieft doet verschillende dingen in dit prima leesbare boek. Hij schetst de situatie in Duitsland na afloop van de Eerste Wereldoorlog, de gespannen jaren twintig en de opkomst van het nazisme en de NSDAP, Hitlers partij.
In 1923 vond de zogeheten Bierkellerputsch plaats, een staatsgreep door Hitler en zijn kameraden, die echter mislukte. Daarop volgde een strafproces, dat Hitler politiek geweldig wist uit te buiten, als een geboren populist.
Kieft vertelt veel over dit proces, over de impact die het had in Duitsland en ook daarbuiten. Hitler werd veroordeeld en zat uiteindelijk dertien maanden in de cel. Toen schreef hij zijn boek, waarin hij verslag doet van ‘zijn strijd’. Ook schetst hij zijn wereldvisie, die mikt op de wederopstanding van Duitsland.
Zover zal het pas zijn als de ‘erfzonde’ is uitgebannen: bloedvermenging die de raszuiverheid aantast. Opvallend hoezeer Mein Kampf ook een religieus boek is; Hitler schiep een seculiere religie, aldus Kieft.
Kieft wil niet een inktzwarte episode van onze Europese geschiedenis navertellen en zelf buiten schot blijven. Daarom tuurt hij ook in de spiegel van het nazisme, en soms herkent hij dingen.
Zijn conclusie luidt dat Mein Kampf niet alleen een walgelijk, maar ook een verontrustend boek is. De vatbaarheid van mensen voor strijd en overwinning, voor wantrouwen jegens de vreemdeling, voor simpele politieke oplossingen – het is in zekere mate allemaal herkenbaar, hoe naargeestig het ook is als Hitler ons hierover aanspreekt.
Ewoud Kieft, Het verboden boek. Mein Kampf en de aantrekkingskracht van het nazisme. Uitg. Atlas-Contact, 288 pp., pb., € 18,99, ISBN 978 90 4503 092 0
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
