Homo Deus, het nieuwe boek van de Israëlische historicus Yuval Noah Harari, is een zeer ambitieus werk. Harari heeft niets minder willen schrijven dan een kleine geschiedenis van de toekomst, dat wil zeggen een relaas van de dominante tendensen in het reilen en zeilen van de menselijke soort in de eenentwintigste eeuw.
Volgens Harari zal het humanistische zelfbeeld van de mens het allengs afleggen tegen wat hij dataïsme noemt, de opvatting dat de werkelijkheid in feite bestaat uit data-stromen (informatie) en dat het succes van een gegeven deel van de werkelijkheid alleen bestaat in zijn vermogen om deze datastromen te verwerken. Mensen zijn niet intrinsiek waardevoller dan chimpansees, aldus het dataïsme, we zijn alleen beter in het verwerken van data.
De menselijke waardigheid is de ongenoemde olifant in de kamer waartegen Homo Deus argumenteert.
Net als alle andere levende wezens is een mens namelijk au fond een combinatie van algoritmen, regels om iets te doen, zoals bijvoorbeeld het maken van een optelsom, het koken van een ei of het delen van een cel.
Harari zegt niet in welke zin een mens een algoritme zou zijn. Hij stelt echter wel dat het algoritme mens waarschijnlijk door de veel doelmatiger algoritmen van de kunstmatige intelligentie overbodig zal worden gemaakt.
Harari schrijft zeer vlot, maar het ontbreekt hem vaak aan werkelijke kennis van de theorieën en auteurs waarvan hij (soms abusievelijk) denkt dat ze zijn opvattingen ondersteunen. Thomas Nagels artikel ‘What is it Like to be a Bat?’ gaat anders dan Harari denkt niet over vleermuizen, maar over de ontoegankelijkheid van de subjectieve beleving voor objectieve wetenschap.
Harari stelt ook dat het ongedeelde unieke zelf een fictie is die de hersenen ons ik voorspiegelen en dat we eigenlijk meerdere zelven hebben.
Dit idee, dat een zelf uit delen bestaat, is geen uitvinding van de twintigste-eeuwse psychologie. Zoals de historicus Harari zou moeten weten gaat dat idee ten minste terug tot Plato. Deze verdeeldheid van het zelf is al helemaal geen argument tegen de eenheid ervan: één deel beheerst de andere delen.
Homo Deus is een reeks overspannen speculaties over hoe computers volgens aanhangers van de kunstmatige intelligentie een eind zullen maken aan wat Harari beschouwt als onze illusies over onszelf en de heerschappij van de mens op de planeet aarde.
Harari lijkt te zijn vergeten dat het mensen zijn die computers maken en programmeren. Zoals Doe Maar lang geleden al zong over de televisie: er zit een knop op. Het is natuurlijk wel zaak die in te drukken.
Yuval Harari, Homo Deus – Een kleine geschiedenis van de toekomst. Uitg. Thomas Rap, 444 pp., pb., € 24,99 (e-book € 14,99), ISBN 978 94 00407 23 7
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
