Tijdens de algemene audiëntie van 24 maart sprak paus Franciscus over de rol van Maria in het gebed.

Vandaag is de catechese gewijd aan het gebed in gemeenschap met Maria, precies aan de vooravond van het hoogfeest van de Aankondiging van de Heer. We weten dat de belangrijkste weg van christelijk gebed de menselijkheid van Jezus is. In feite zou het gebruikelijke vertrouwen van het christelijk gebed betekenisloos zijn als het Woord niet was geïncarneerd, waardoor het ons zijn kinderlijke relatie met de Vader in de Geest geeft.

Wachten op Jezus’ gave

We hoorden in de lezing over die bijeenkomst van leerlingen, de vrome vrouwen en Maria, die na de Hemelvaart van Jezus baden. Het is de eerste christelijke gemeenschap die wachtte op Jezus’ gave, Jezus’ belofte.

Christus is de enige verlosser

Christus is de Middelaar, de brug die we oversteken om ons tot de Vader te wenden (vgl. Catechismus van de Katholieke Kerk, 2674). Hij is de enige verlosser: er zijn geen medeverlossers met Christus. Hij is de enige. Hij is de bemiddelaar bij uitstek, hij is dé bemiddelaar. Elk gebed dat we tot God richten, is door Christus, met Christus en in Christus en wordt vervuld dankzij zijn voorspraak.

De Heilige Geest breidt de bemiddeling van Christus uit naar elke tijd en plaats: er is geen andere naam waardoor we gered kunnen worden (vgl. Handelingen 4,12). Jezus Christus: de enige Middelaar tussen God en mensen.

Maria heeft een bevoorrechte plaats

Door die ene bemiddeling van Christus krijgen andere verwijzingen die de christen vindt voor zijn gebed en devotie betekenis en waarde, allereerst die van de Maagd Maria, de Moeder van Jezus.

Ze neemt een bevoorrechte plaats in in het leven en dus ook in het gebed van de christen, want ze is de moeder van Jezus. De Oosterse Kerken hebben haar vaak afgebeeld als de Hodegetria, zij die “de weg wijst”, namelijk, haar Zoon Jezus Christus. Ik moet denken aan dat prachtige oude schilderij van de Hodegetria in de kathedraal van Bari, zo eenvoudig: de Madonna die Jezus naakt toont.

Men heeft hem een hemd aangetrokken om die naaktheid te bedekken, maar de waarheid is dat Jezus naakt wordt afgebeeld, wat aangeeft dat Hij, een mens geboren uit Maria, de Middelaar is.

Maria is de eerste leerling

En zij wijst naar de Middelaar: ze is Hodegetria. In de christelijke iconografie is zij overal aanwezig, soms zelfs erg prominent, maar altijd in relatie tot de Zoon en in functie van Hem. Haar handen, haar ogen, haar houding zijn een levende ‘catechismus’ en signaleren altijd het scharnier, het middelpunt: Jezus. Maria is volledig naar hem gekeerd (vgl. Catechismus, 2674). In zulk een mate dat we kunnen zeggen dat ze meer een leerling dan een moeder is. Neem dat signaal op de bruiloft in Kana: Maria zegt: “Doe wat Hij u zal zeggen.” Ze wijst altijd naar Christus, zij is de eerste leerling.

Dit is de rol die Maria gedurende haar aardse leven heeft vervuld en die ze voor altijd zal behouden: de nederige dienstmaagd van de Heer zijn, meer niet. Op een gegeven moment lijkt ze in de evangeliën bijna te verdwijnen. Maar ze keert terug op cruciale momenten, zoals in Kana, wanneer de Zoon, dankzij haar zorgzame tussenkomst, het eerste ‘teken’ stelt (vgl. Joh. 2,1 – 12), en vervolgens op Golgotha, aan de voet van het kruis.

Moeder van de hele Kerk

Jezus breidde het moederschap van Maria uit naar de hele Kerk toen Hij haar zijn geliefde leerling toevertrouwde, kort voordat Hij aan het kruis stierf. Vanaf dat moment worden we allemaal onder haar mantel geplaatst, zoals te zien is op bepaalde middeleeuwse fresco’s of schilderijen.

Zelfs de eerste Latijnse antifoon – Sub tuum praesidium confugimus, sancta Dei Genitrix: de Madonna die, als de moeder aan wie Jezus ons heeft toevertrouwd, ons allemaal omhult, maar als moeder, niet als godin, niet als medeverlosseres: als moeder.

Overdrijven uit liefde

Het is waar dat christelijke vroomheid haar altijd mooie titels geeft, zoals een kind zijn moeder: hoeveel mooie dingen zeggen kinderen over hun moeder van wie zij zoveel houden! Hoeveel mooie dingen.

Maar laten we voorzichtig zijn: de mooie dingen die de Kerk en de heiligen over Maria zeggen, nemen niets weg van de verlossende uniciteit van Christus. Hij is de enige Verlosser. Het zijn uitingen van liefde van een kind voor zijn moeder – sommige zijn overdreven. Maar de liefde, weten we, zorgt er altijd voor dat we dingen overdrijven, maar uit liefde.

Het Weesgegroet

En zo begonnen we tot haar te bidden met enkele uitdrukkingen die in de evangeliën tot haar werden gericht: “vol van genade”, “gezegend onder de vrouwen” (vgl. Catechismus, 2676f). De door het Concilie van Efeze goedgekeurde titel Theotokos, ‘Moeder van God’, werd al snelaan het Weesgegroet toegevoegd.

En analoog aan het Onzevader voegen we na de lofprijzing de smeekbede toe. We vragen de Moeder om voor ons zondaars te bidden, zodat zij met haar tederheid ten beste kan spreken, “nu, en in het uur van onze dood”. Nu, in de concrete situaties van het leven, en op het laatste moment, zodat ze ons – als moeder, als eerste leerling – vergezelt in de overgang naar het eeuwige leven.

Maria staat altijd aan onze zijde

Maria is altijd aanwezig aan het bed van haar kinderen die deze wereld verlaten. Als iemand alleen en verlaten is, is ze een moeder, ze is dichtbij, zoals ze bij haar Zoon was toen iedereen Hem in de steek had gelaten.

Maria was en is aanwezig geweest in deze dagen van de pandemie, ze stond dicht bij de mensen die hun aardse reis helaas in een isolement hebben beëindigd, zonder de troost van de nabijheid van hun dierbaren. Maria is er altijd, aan onze zijde, met haar moederlijke tederheid.

Maria bidt voor ons

De tot haar gerichte gebeden zijn niet tevergeefs. De vrouw van het ‘ja’, die de uitnodiging van de engel meteen aanvaardde, reageert ook op onze smeekbeden. Ze luistert naar onze stemmen, zelfs naar die, die in onze harten gesloten blijven, die niet de kracht hebben om geuit te worden, maar die God beter kent dan wijzelf ze kennen.

Ze luistert ernaar als een moeder. Zoals en meer dan welke goede moeder ook, verdedigt Maria ons tegen het gevaar, ze maakt zich zorgen om ons, zelfs als we in onze eigen dingen verstrikt raken en van het pad afwijken, en we niet alleen onze gezondheid maar ook onze redding in gevaar brengen.

Maria is daar, ze bidt voor ons, ze bidt voor degenen die niet bidden. Om met ons te bidden. Waarom? Omdat ze onze moeder is. (Vertaling Francesco Paloni)