Tijdens de algemene audiëntie van 18 mei sprak paus Franciscus over armoede en barmhartigheid (vgl. Lc. 16,19-31).
Beste broeders en zusters, goedemorgen!
Vandaag wil ik het met jullie hebben over de parabel van de rijke man en de arme Lazarus. Het leven van deze twee personen lijkt zich over twee parallelle sporen te ontwikkelen: hun levensomstandigheden zijn tegengesteld en er is geen enkele verbinding tussen die twee. De voordeur van de rijke man blijft altijd gesloten voor de arme, die daar buiten ligt en probeert iets van de resten van de tafel van de rijke te eten te bemachtigen. De rijke draagt luxueuze kleding, terwijl Lazarus is bedekt met zweren; de rijke viert elke dag uitbundig feest, terwijl Lazarus sterft van de honger. Alleen de honden bekommeren zich om hem en komen zijn zweren likken.
Dit herinnert ons aan het harde verwijt van de Mensenzoon bij het Laatste Oordeel: “Want Ik had honger en jullie hebben Me niet te eten gegeven, Ik had dorst en jullie hebben Me niet te drinken gegeven, Ik was (…) naakt en jullie hebben me niet gekleed” (Mt. 25,42 – 43).
Lazarus vertegenwoordigt goed de stille roep van de armen van alle tijden en de tegenstrijdigheid van een wereld waar immense rijkdommen en middelen zich in handen bevinden van enkelen.
Jezus zegt dat de rijke man op een dag zal sterven: armen en rijken sterven, zij ondergaan hetzelfde lot, zoals wij allemaal, daarop zijn geen uitzonderingen. En dus wendt de man zich tot Abraham en smeek tot hem, hem aansprekend met “Vader” (vv. 24 – 27). Hij voert aan dat hij zijn zoon is, en tot het volk van God behoort.
Maar tijdens zijn leven heeft hij echter geen enkele aandacht gehad voor God, integendeel, hij heeft zichzelf in het middelpunt van alles geplaatst, opgesloten in zijn leven van luxe en verspilling. Hij heeft Lazarus daarin niet toegelaten en geen rekening gehouden met de Heer, noch met diens wet.
De armen negeren is God minachten! Dit moeten wij goed tot ons nemen. De armen negeren is God minachten. In de parabel staat iets bijzonders waar we op moeten letten: de rijke heeft geen naam, maar wordt alleen met een verzelfstandigd bijvoeglijk naamwoord aangeduid: “de rijke”; terwijl de naam van de arme wel vijf keer wordt herhaald, en “Lazarus” betekent “God helpt”.
Lazarus, die voor de poort ligt, is een levendige oproep aan de rijke om zich God te herinneren, maar bij de rijke komt die oproep niet aan. Hij zal daarom niet worden veroordeeld wegens zijn rijkdommen, maar omdat hij niet in staat was medelijden te gevoelen met Lazarus en hem te hulp te komen.
In het tweede deel van de parabel vinden we Lazarus en de rijke weer terug ná hun dood (vv. 22 – 31). Sindsdien is de situatie volledig op zijn kop gezet: de arme Lazarus wordt door de engelen bij Abraham gebracht, de rijke daarentegen wordt aan kwellingen overgeleverd. Toen “hief [de rijke] zijn ogen op en zag van verre Lazarus in de schoot van Abraham”.
Het lijkt alsof hij Lazarus voor de eerste keer ziet, maar zijn woorden verraden hem: “Vader Abraham”, zegt hij “heb medelijden met mij en stuur Lazarus om de punt van zijn vinger in het water te steken en mijn tong te verkoelen, want ik lijd afschuwelijke pijnen in dit vuur.”
Nu herkent de rijke Lazarus wel en vraagt hij hem om hulp, terwijl hij tijdens zijn leven deed alsof hij hem niet zag. – Hoe vaak doen de mensen niet alsof zij de armen niet zien! Voor hen bestaan de armen niet – Eerst weigerde hij hem de resten van zijn tafel, en nu zou hij willen dat hij hem te drinken gaf! Hij denkt nog steeds rechten te mogen claimen wegens zijn voormalige sociale status.
Wanneer hij beweert dat hij onmogelijk zijn rijkdom kan afstaan, biedt Abraham, in eigen persoon, de sleutel tot het hele verhaal: hij maakt duidelijk dat goed en kwaad zijn verdeeld om de aardse onrechtvaardigheden te compenseren, en de poort die tijdens het leven de rijke van de arme scheidde, is nu veranderd in “een diepe afgrond”.
Zolang Lazarus onder aan zijn poort lag, was er voor de rijke een mogelijkheid tot redding, door de poort wijd open zetten, Lazarus te helpen, maar nu zij allebei dood zijn, is de situatie onherstelbaar geworden. God wordt hier nergens rechtstreeks genoemd, maar de parabel waarschuwt duidelijk: de barmhartigheid van God jegens ons houdt verband met onze barmhartigheid jegens onze naaste; als de ene ontbreekt, dan is er voor de andere ook geen plaats in ons gesloten hart, zij komt daar dan niet binnen. Als ik niet de deur van mijn hart wijd openzet voor de arme, blijft die deur gesloten. Ook voor God. En dat is vreselijk.
Op dat punt aangekomen denkt de rijke aan zijn broers, die gevaar lopen hetzelfde einde tegemoet te gaan, en hij vraagt of Lazarus naar de aarde kan terugkeren om hen te waarschuwen. Maar Abraham antwoordt: “Zij hebben Mozes en de profeten, laat ze naar hen luisteren.”
Om ons te bekeren moeten we niet wachten op wonderlijke gebeurtenissen, maar ons hart openzetten voor het Woord van God, dat ons oproept om God en onze naaste lief te hebben. Het Woord van God kan een verdroogd hart weer doen opleven en het genezen van zijn blindheid. De rijke kende het Woord van God, maar hij had het nooit in zijn hart toegelaten, hij had niet geluisterd, want hij is niet in staat gebleken zijn ogen te openen en medelijden te hebben met de arme.
Geen enkele boodschapper en geen enkele boodschap kunnen de armen die wij op onze levensweg ontmoeten, vervangen, want in hen juist komt Christus zelf ons tegemoet: “Alles wat je voor één van deze minste broeders van Mij hebt gedaan, heb je voor Mij gedaan” (Mt. 25,40), zegt Jezus.
Zo is in de omwenteling van de lotgevallen die de parabel beschrijft, het mysterie verborgen van ons heil, waarin Christus de armoede verbindt aan de barmhartigheid. Beste broeders en zusters, luisterend naar dit evangelie, wij allemaal, kunnen we, samen met de armen in deze wereld, samen met Maria zingen: “Machthebbers heeft Hij van hun troon gehaald, geringen gaf Hij een hoge plaats. Hongerigen overlaadde Hij met het beste, rijken heeft Hij met lege handen weggestuurd” (Lc. 1,52 – 53). (Vert. BR)
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
