Voormalig woordvoerder van het Vaticaan Joaquin Navarro-Valls is woensdag op tachtigjarige leeftijd overleden. Navarro, die van 1984 tot 2006 in dienst was van het Vaticaan, was méér dan ‘gewoon een woordvoerder’, hij “was een lid van Johannes Paulus’ binnenste cirkel en iets dat lijkt op een chef-staf”.

Dat schrijft vaticanist John Allen van Crux, die Navarro-Valls jarenlang meemaakte. Navarro was woordvoerder, maar ook “een belangrijke beleidsadviseur en gezant van de paus”. Zo leidde hij de delegatie van de Heilige Stoel naar de VN-bevolkingsconferentie in Cairo in 1994. Volgens Allen was hij betrokken bij het smeden van de coalitie van katholieke en islamitische landen om de pogingen tegen te gaan om toegang tot abortus als mensenrecht te laten erkennen.

‘Iemand houdt me voor de gek. Check bij het Vaticaan’

De uit Spanje afkomstige Joaquin Navarro-Valls was van huis uit psychiater, maar studeerde ook journalistiek. Als correspondent van de Spaanse krant ABC werkte hij in Rome, waar zijn collega’s hem verkozen tot voorzitter van de vereniging van buitenlandse correspondenten.

In Katholiek Nieuwsblad vertelde hij in 2008 dat hij destijds op het punt stond om de journalistiek te verlaten en zijn oude vak weer op te nemen, toen hij bericht kreeg dat de paus met hem wilde lunchen. Aan de ommezijde van het briefje schreef hij aan zijn secretaresse: ‘Iemand houdt me voor de gek. Check bij het Vaticaan.’

‘Geen optie om ‘nee’ te zeggen tegen de paus’

Niet veel later zat hij tegenover Johannes Paulus II. Navarro: “‘Iemand heeft me over u verteld’, zei hij. ‘Ik zou graag de manier veranderen waarop wij communiceren met de wereld. Heeft u soms een idee?’ Ik zei: ‘Heilige Vader, ik wist tien minuten geleden nog niet eens dat ik nu hier zou zijn.’ Hij vroeg me toen wat ik van het Vaticaans persbureau vond. ‘Daar ben ik nog nooit langs geweest.’ ‘Waarom niet?’, vroeg de paus. ‘Omdat een journalist op zoek is naar nieuws, en dat hebben ze daar nog nooit gehad.’”

Enige tijd later kreeg hij een telefoontje dat de paus hem benoemd had tot directeur van het Vaticaans Persbureau. Hij vroeg bedenktijd. “‘Natuurlijk, alle begrip’, was het antwoord. ‘Kun je het morgen even laten weten?’ Toen bedacht ik dat ik in plaats van een slapeloze nacht tegemoet te zien, maar beter meteen ja kon zeggen. Voor een katholiek is het toch eigenlijk geen optie om ‘nee’ te verkopen aan de paus, ook al staat er geen excommunicatie op.”

‘Johannes Paulus II steunde hem’

Volgens Allen “was het niet altijd helemaal duidelijk, als hij het over Johannes Paulus had, of hij ons vertelde wat feitelijk was gebeurd of wat hij vond dat er had moeten gebeuren (…). Toch, over de belangrijke zaken namen we Navarro allemaal serieus omdat we wisten dat Johannes Paulus hem steunde”.

Ook, schrijft hij, maakte Navarro openlijk onderscheid tussen journalisten. Er waren er “met wie hij informatie van binnenuit deelde, en andere wier telefoontjes en e-mails hij nooit beantwoordde”.

‘Reus van een man’

“Toch”, stelt Allen, “niemand is perfect en alles wel beschouwd was de Navarro-Valls die ik kende een reus van een man. Hij had ook een diepe persoonlijke interesse in de mensen om hem heen – in feite ging de allerlaatste vraag die hij me ooit stelde in dat korte gesprek dat we een paar weken geleden hadden, over mijn gezondheid.”

Navarro-Valls was als numerarius (celibatair levende leek) verbonden aan het Opus Dei. Daarnaar gevraagd benadrukte hij volgens Allen steeds dat dat een “privézaak was die niets met zijn baan te maken had”. (KN/Crux)