Jezus weigerde in te gaan op de “logica van de casuïstiek” die de schriftgeleerden hem voorlegden inzake echtscheiding.

In zijn preek reflecteerde de paus op de evangeliepassage waarin de schriftgeleerden Jezus de vraag voorleggen of het gerechtvaardigd is voor een man om zijn vrouw te verstoten “om hem op de proef te stellen”.

‘Hard van hart’

“Jezus antwoordt niet of het wettig is of niet wettig. Hij past niet in hun logica van casuïstiek. Omdat zij over het geloof alleen dachten in termen van ‘kunnen’ of ‘niet kunnen’, vanaf waar kun je, waar kun je niet. De logica van casuïstiek: Jezus gaat er niet op in. Hij beantwoordt de vraag: ‘Wat heeft Mozes jullie gezegd? Wat staat er in jullie wet?’ En zij leggen uit dat Mozes toestemming gaf om een vrouw te verstoten en zij zijn degenen die in de val trappen. Want Jezus noemt ze ‘hard van hart’: ‘Om de hardheid van uw hart schreef hij dit gebod’, en vertelt de waarheid. Geen casuïstiek. Zonder toestemming. De waarheid.”

‘Hoe is dit mogelijk?’

“Jezus spreekt altijd de waarheid (…) hij legt uit hoe alles geschapen is. De waarheid van de schriften, de wet van Mozes. En dat doet hij zelfs als zijn leerlingen hem ondervragen over overspel. Hij herhaalt: ‘Wie zijn vrouw verstoot en een ander trouwt begaat echtbreuk tegenover haar en als zij haar man verlaat en een ander huwt begaat hij echtbreuk.’ Maar als dit de waarheid is, en overspel ‘ernstig’, hoe leggen we dan uit dat Jezus vele malen sprak met een overspelige, een heiden? Hij dronk uit haar glas dat niet gereinigd was? En uiteindelijk zei hij: ‘Ik veroordeel je niet. Zondig niet meer. Hoe is dit mogelijk?”

‘Hypocrieten’

“Dit is de manier van Jezus – dat is heel duidelijk – het is de weg van casuïstiek naar waarheid en barmhartigheid. Jezus laat de logica van casuïstiek terzijde. Tegenover degenen die hem wilden testen, tegenover degenen die dachten in de logica van ‘is het mogelijk’, en hij noemde hen, niet hier maar elders in het evangelie, hypocrieten.”

‘Casuïstiek is hypocriet’

“Zelfs met het vierde gebod, ontzegden zij hun verwanten hulp met het excuus dat zij voldoende offer hadden gegeven aan de Kerk. Hypocrieten. De casuïstiek is hypocriet. Het is een vorm van hypocrisie. ‘Het kan, het kan niet’… hetgeen vervolgens subtieler wordt, meer kwaad: Ik? Ik kan tot hier gaan maar van hier naar daar kan ik niet. Dit is de deceptie van casuïstiek.”

‘Vader van barmhartigheid’

“Daartegenover stelde de paus de logica van de waarheid, die wordt vergezeld door het voorbeeld van Jezus’ barmhartigheid. “Omdat hij de belichaming is van de barmhartigheid van de Vader, en zichzelf niet kan verloochenen. Hij kan zichzelf niet verloochenen omdat hij de Waarheid van de Vader is en kan zichzelf niet verloochenen omdat hij de Vader van barmhartigheid is. Dit is de weg die Jezus ons geleerd heeft”, moeilijk om toe te passen voor de bekoringen van het leven.”

God om genade vragen

“Als bekoringen ons hart raken, is de manier om uit casuïstiek tot waarheid en barmhartigheid te komen niet eenvoudig. Er is de genade van God voor nodig om verder te gaan. En wij moeten er altijd om vragen. ‘Heer, rechtvaardig mij, maar met barmhartigheid.’ Niet afgedekt door casuïstiek. Gerechtigheid in barmhartigheid. Zoals je bent.”

‘Het zal mensen gelukkig maken’

Maar degenen met een casuïstieke mindset kunnen vragen: ‘Maar, wat is er meer belangrijk, in God? Rechtvaardigheid of barmhartigheid? Het is ook een zieke gedachte, pogend om eruit te komen… Wat is belangrijker? Niet twee dingen, maar één: In God is gerechtigheid barmhartigheid en is barmhartigheid gerechtigheid. Moge de Heer ons helpen deze weg te begrijpen, die niet eenvoudig is, maar die ons gelukkig zal maken en het zal heel veel mensen gelukkig maken.”

De paus leek met zijn preek een toespeling te maken op zijn weigering in te gaan op de bezwaren die zijn geopperd tegen de suggestie dat hertrouwd gescheidenen onder voorwaarden de sacramenten zouden mogen ontvangen. (KN/AN)