Het bliksembezoek aan Marseille dit weekend is géén formeel staatsbezoek, benadrukt paus Franciscus. Zijn aandacht gaat vrijwel volledig uit naar migratie rond de Middellandse Zee, maar daarmee haalt hij zich ook kritiek uit extreemrechtse hoek op de hals.

Pushbacks rond Griekenland, een migratiedeal met een autoritaire Tunesische president en recordaantallen bootmigranten op Lampedusa: migratie rond de Middellandse Zee is weer volop in het nieuws. Paus Franciscus, die zich altijd sterk heeft bekommerd om het lot van migranten die de oversteek wagen over wat hij “het grootste kerkhof van Europa” noemt, gaat daarom twee dagen naar Marseille voor een internationale migratiebijeenkomst.

‘Misdadig’

“Ik maak me zorgen om de problemen rond de Middellandse Zee”, zei paus Franciscus toen hij in augustus naar huis vloog na de Wereldjongerendagen in Portugal. De “uitbuiting” van migranten noemde hij “misdadig”, net als hun “gevangenschap in Noord-Afrikaanse ‘strafkampen’”.

Daarom gaat de paus naar Marseille, zei hij: “Daar ontmoeten de bisschoppen van het Middellandse Zeegebied elkaar, om samen met politici te spreken over het tragische migrantenprobleem.” Een week lang ontmoeten bisschoppen en jongeren uit dertig verschillende Mediterrane landen elkaar in de Zuid-Franse stad. Volgens de Franse kardinaal Jean-Marc Aveline staat vooral migratie op het programma.

Mozaïeken van Hoop

Paus Franciscus is van vrijdag 22 tot zaterdag 23 september in Marseille voor deze bijeenkomst, waarvan hij de laatste sessie zal toespreken. Zijn bezoek moet niet worden opgevat als een traditionele pausreis, heeft hij eerder al benadrukt. Ook het reisprogramma maakt dat duidelijk: zo zullen de paus en president Emmanuel Macron elkaar wel begroeten, maar niet privé met elkaar spreken, zoals bij een officiële pausreis gebruikelijk is.

“De katholieke Kerk heeft de taak om alle partijen samen te brengen om ons samen te buigen over concrete manieren om het welzijn van ieder mens te verbeteren”, aldus kardinaal Aveline. “Het wordt tijd dat we beseffen dat we allemaal deel uitmaken van één menselijke familie.”

Het thema van de bijeenkomst, Mozaïeken van Hoop, sluit aan bij de nadruk die paus Franciscus legt op ontmoeting en diversiteit, denkt kardinaal Aveline. Verwacht wordt dat de paus zijn boodschap van pluraliteit als kans in plaats van bedreiging, specifiek voor de landen rond de Middellandse Zee, verder zal uitdragen.

Extreemrechtse kritiek

Een boodschap die in ieder geval niet in goede aarde valt bij extreemrechtse kringen in Frankrijk. Marion Maréchal, lid van de anti-migratiepartij Reconquête, heeft felle kritiek geuit op paus Franciscus, van wie zij vindt dat hij “te veel politiek bedrijft”. Op de Franse nieuwszender BFM zei ze dinsdag dat de paus niet weet waarover hij spreekt: “Als Zuid-Amerikaan heeft hij geen weet van het soort immigratie waar wij vandaag de dag mee geconfronteerd worden.”

Ook haar partijgenoot, senaatslid Stéphane Ravier, heeft geen goed woord over voor paus Franciscus’ standpunten. Hij laat weten bezorgd te zijn dat de paus “katholieken een schuldgevoel komt aanpraten met zijn obsessie voor migranten” en vindt het ook “niet getuigen van liefdadigheid om immigranten een vorm van toegang te beloven die wij helemaal niet kunnen geven”.

‘Gezicht geven’

François Thomas, voorzitter van migrantenhulporganisatie SOS Méditerranée, verheugt zich wel over de komst van paus Franciscus. Volgens de gegevens van zijn organisatie, die migranten op zee probeert te redden, zijn in 2023 al zo’n tweeduizend mensen verdronken tijdens hun oversteek.

Thomas onderschrijft dan ook paus Franciscus’ vergelijking van de Middellandse Zee met een kerkhof. “Paus Franciscus wil met zijn bezoek de schipbreukelingen op de Middellandse Zee een gezicht geven”, zegt hij.