Na een intensieve maand vol gebed, bezinning en gesprekken, brachten de deelnemers aan de synode in Rome gisteren een brief naar buiten aan alle gelovigen wereldwijd. Conclusies bevat die niet, maar nauwkeurige lezing leert al wel iets over de vrucht van deze synode.

“Opdat zij één zijn.” De gevleugelde woorden uit het Johannes-evangelie komen langs in de brief van de synode “aan het Volk van God” die gisteren gepubliceerd werd. Weliswaar in de context van de oecumene, maar het roept onvermijdelijk ook de vraag op: hoe eensgezind zijn de synodedeelnemers zelf eigenlijk geworden?

Geharrewar

Diverse media maakten melding van geharrewar over de formulering en de procedure van deze brief, die – heel ongebruikelijk – enkele dagen voor het gebruikelijke slotdocument wordt gepubliceerd.

Veel meer dan een omfloerste samenvatting van wat er besproken is, is de brief niet. Voor wat er precies wel en niet besloten is, moeten we toch wachten tot het synthesedocument. Pas daarin zullen de synodedeelnemers “de punten van overeenstemming die we hebben bereikt specificeren, de open vragen benadrukken en aangeven hoe ons werk verder zal gaan”.

Buiten gebaande paden

Het vermoeden rijst toch dat er meer “open vragen” dan “punten van overeenstemming” zijn aan het einde van deze vergadering van bisschoppen, religieuzen en lekengelovigen.

Heel gek hoeven we dat niet te vinden. En niet eens alleen vanwege de grote verscheidenheid aan culturen en opvattingen die elkaar troffen in Rome, noch alleen vanwege de duur en intensiteit van de werksessies.

Dit is een synode die on the fly het hele idee van wat een synode is, moest heruitvinden. Men zocht naar een nieuwe manier van luisteren, een nieuwe manier van spreken, voorbij de gebaande paden. Het grote risico is dan dat het over alles gaat en tegelijkertijd over niets.

Nauwkeurige lezing

Dat is merkbaar in deze brief. Die gebruikt, kun je zeggen, veel woorden om niets te zeggen. Toch, bij nauwkeurige lezing blijken niet alleen alle grote thema’s van het pontificaat van Franciscus de revue te passeren, maar ook nadrukkelijke lijntjes te worden gelegd naar langere tradities van de Kerk:

(Ga met de muis over blauw gemarkeerde teksten voor verklarende opmerkingen, klik op de rood gemarkeerde teksten voor links naar artikelen of bronnen die nadere context bieden.) 

“Het gaat niet om ideologie, maar om een ervaring die geworteld is in de apostolische traditie”, dat is de sleutelzin van deze brief. Deze synode – zo is de impliciete boodschap bovenal – komt niet uit de lucht vallen, is geen hobbyproject van de huidige paus, maar is een logisch vervolg op het Tweede Vaticaans Concilie, en grijpt zelfs terug op nog veel oudere vormen. Als de Kerk zich zo nadrukkelijk op de traditie aan het beroepen is, kun je er vergif op innemen dat zij daadwerkelijk bezig is zich te vernieuwen.