Hoe het CDA kan voorkomen dat het onherkenbaar wordt in de kabinetsformatie en de knappe verkiezingswinst tot een toevallige opleving verwordt.
Het CDA voerde een knappe campagne, met een gezag en zekerheid uitstralende lijsttrekker en een programma dat ruimte creëerde naast Rutte. Zeker in het licht van de zeer hoge opkomst, het enthousiasme waarmee velen op met name GroenLinks stemden en de ‘premierbonus’ die Erdogan de VVD schonk.
Het thema van andere dan economische belangen sloeg aan, met de beste slogan: het land beter willen doorgeven! Degelijkheid, ruimte voor traditionele waarden en burgerzin en afstand tot ‘het gedoe’ op het Binnenhof: zo ontsnapte de partij aan de overbodigheid.
Maar is dat genoeg? Velen misten aandacht voor het milieu. En bij stabiliteit hoort dat je oorzaken van ontwrichting en vluchten wegneemt door bij te dragen aan wereldwijde welvaart. Dat land dat we willen doorgeven heeft zonder inbedding in een probleemoplossend Europa nauwelijks perspectief. En wat meer warmte graag: tonen dat je hart hebt voor vluchtelingen kan ook zonder de deuren wagenwijd open te zetten.
De vorige kabinetsformatie toont dat een klinkende overwinning in het tegendeel kan omslaan, als een junior partner onherkenbaar wordt in compromissen. Wil het CDA de komende jaren zijn positie behouden of versterken, dan moet er een sterkere brug geslagen worden tussen de eigen uitgangspunten en de politieke keuzes.
Bij velen is het bestaansrecht van het CDA allerminst zeker. Dat zou wel eens te maken kunnen hebben met te weinig herkenbaarheid, zeker op het Program van Uitgangspunten.
De meerwaarde van die uitgangspunten staat stevig overeind; de vertaling daarvan biedt bij de huidige uitdagingen onvermoede perspectieven. Een nieuwe invulling van compassie, solidariteit, subsidiariteit en rentmeesterschap en vooral de inzet op een nieuw gemeenschapsdenken zijn hiervoor onmisbaar.
Compassie is niet klef, maar verplicht wel tot maatregelen voor de verliezers van het globaliseringsproces, nationaal en internationaal. Dat is ook een eigentijdse vertaling van solidariteit. Herkenbaarheid en meerwaarde van het CDA zijn gediend met helder beleid ten gunste van de middenklasse. Maar je kunt niet naar believen alleen de prettige dingen van globalisering kiezen. Goedkope kleren zijn een ding, maar die anderhalf miljard armen en ontheemden horen er ook bij.
Subsidiariteit is niet alleen teruggeven van bevoegdheden aan het nationale niveau, maar ook versterking van de Europese slagkracht waar naties op zichzelf te kort schieten. Het succesvolle financieel-economisch beleid van de laatste jaren en de aanpak van de vluchtelingencrisis hebben dat bewezen.
En wat het rentmeesterschap betreft: mede onder invloed van paus Franciscus groeit het besef dat zorg voor klimaat en milieu veel meer is dan een technologische bijstelling. Het vergt een integrale omslag, herstel van respect voor natuurlijke evenwichten en een afscheid van de weggooi-cultuur.
Inzet op samenleven en gezamenlijkheid biedt onvermoede kansen. Het bewustzijn groeit dat de maatschappij baat heeft bij inzet van nieuwe sociale pioniers (nieuwe coöperaties op terrein van bijvoorbeeld zorg, energie en milieu).
Ook wordt breed erkend dat we tegen de grenzen aanlopen van zelfredzaamheid en hyperindividualisme, met een nieuwe armoede tot gevolg, die van diepe eenzaamheid en verlatenheid. Ook is een rechte rug nodig, juist bij zaken die direct de kwaliteit van de samenleving en de pluriformiteit van onze cultuur raken.
Denk aan voorstellen om de vrijheid van onderwijs af te schaffen en levensbeschouwing naar het privédomein te verbannen. Of de ontkenning dat de samenleving allereerst perspectief en zin moet brengen in levens, die voltooid lijken.
Zorgen dat essentiële CDA-kenmerken herkenbaar blijven, is een. Maar de sfeer, de cultuur, die je uitstraalt, is even belangrijk. Daar hoort stijl bij, bestuurskracht, nabijheid bij burgers, warmte en compassie. Op lokaal niveau is dat vaak de belangrijkste meerwaarde van het CDA. Het hart, zonder het verstand te verliezen.
En dan kom je vanzelf op de derde factor: meer dan ooit is de herkenbaarheid van CDA’ers wezenlijk. Degelijkheid, deskundigheid en dienstbaarheid zijn de essentiële criteria, naast de vierde eigenschap: de uitstraling een ‘echte’ christen-democraat te zijn en niet een huurling of carrièrist.
Als het CDA op deze domeinen herkenbaar blijft, kan zij de doodskus van een junior partner te zijn ontlopen.
Mr. J.J.A. van Gennip is oud-directeur van het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA en was zestien jaar lid van de Eerste Kamer voor die partij.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
