Zou het toeval zijn? De Rijksvoorlichtingsdienst rept er met geen woord over, maar merkwaardig is het toch: het eerste officiële staatsbezoek van onze koning en koningin aan de Heilige Stoel vorige week, viel precies op de dag dat de katholieke Kerk twee ‘koninklijke’ martelaren gedenkt – namelijk de Engelse heiligen John Fisher en Thomas More.

Beiden werden in 1535 onthoofd op bevel van koning Hendrik VIII. Zoals bekend kwam die vanwege zijn wens te scheiden en te hertrouwen in conflict met de Kerk, waarop hij het gezag van de paus verwierp en zichzelf uitriep tot hoofd van de (anglicaanse) Kerk. Fisher, bisschop en geleerde, en More, staatsman en humanist, weigerden de koning als dusdanig te erkennen, en belandden voor hun trouw aan Rome op het schavot – Fisher op 22 juni 1535, More twee weken later.

Historisch perspectief

Bewust gekozen of niet, de datum is hoe dan ook betekenisvol: die plaatst het bezoek in een breder historisch perspectief dan alleen de moeilijkheden tussen het Nederlandse koningshuis en de katholieke Kerk. De hele Europese geschiedenis is getekend door een spanning tussen de wereldse vorsten en het kerkelijke gezag, dat zich van oudsher beroept op een hogere macht dan die van het geld of het geweld.

Koninklijke staatsbezoeken, zo kunnen we her en der lezen, zijn vandaag de dag op de eerste plaats handelsmissies. “Het succes van een staatsbezoek wordt (….) afgemeten aan de economische uitkomst. De rest is protocol en toch wat achterhaald”, zo verwoordde een deskundige het eerder deze week tegen de Volkskrant.

Betekenisloos?

Zo bekeken was het Vaticaanse staatsbezoek volkomen betekenisloos – een en al protocol en andere achterhaalde dingen. In andere delen van Italië kon minister Lilianne Ploumen van Buitenlandse Handel, die de parallelle economische missie leidde, wellicht nog lucratieve dealtjes sluiten. Maar het Vaticaan is geen economische grootmacht, een te scharminkelige koe om voor te handjeklappen.

Nee, de betekenis van het bezoek is eerder symbolisch dan economisch. In de Biblioteca Apostolica kreeg koning Willem Allexander een aan zijn voorvader Willem van Oranje toegeschreven bevelhebbersstaf overhandigd. De katholieke Spanjaarden bemachtigden deze staf na hun overwinning op protestantse Nederlandse opstandelingen bij de slag op de Mookerheide (1574). Puur protocol? Een betekenisloos gebaar? Natuurlijk niet.

Groter goed

John Fisher stierf met het Te Deum op zijn lippen, waarin Christus als de enige ware ‘koning der glorie’ wordt bezongen. Het vrije geweten is een groter goed dan geld of aardse macht. Dát kunnen de koning, de koningin, de minister en alle Nederlanders mee naar huis nemen.