Kritiek op het geloof, oké. Maar de mentaliteit als zouden gelovigen achterlijk zijn, moet weersproken worden.

Ik ben in een gemeente opgegroeid waar een diaconale inrichting van de protestantse Kerk een heel stadsdeel in beslag neemt: de Von Bodelschwinghschen Anstalten in Bielefeld, thuis van zieken, verslaafden en verwarden.

Dit soort instituties bestond ook in Nederland, totdat de zorgsector levensbeschouwelijk geneutraliseerd werd. Dankzij de Kirchensteuer is in elk geval de façade van de volkskerk in Duitsland nog intact.

Omgekeerde zuilwerking

Deze zichtbaarheid van het christendom in het publieke domein heeft gevolgen. Al zijn ook de oosterburen geseculariseerd, velen hebben een positiever beeld van geloof en religie dan de gemiddelde Nederlander.

Dat is niet alleen te verklaren door wat sociologen de omgekeerde zuilwerking noemen: omdat de confessionele milieus in Nederland bijzonder stevig waren, en wel vooral de katholieke zuil, werkten de centrifugale krachten sinds de jaren zestig des te sterker.

Puberteit

Veel Nederlanders lijken wat het geloof betreft nog in de puberteit te zitten: ze reageren daar allergisch op. Ze zetten zich fel af tegen iets, waarvan ze beweren dat ze daar helemaal niets mee hebben.

Gelovig zijn is hooguit iets voor ouderen of voor de eigen woonkamer, maar eigenlijk wordt het niet serieus genomen. Gelovigen worden als achterlijk bestempeld. Het respect dat hoort bij de omgang met elkaar in een multiculturele samenleving, wordt hun onthouden.

Over een kam

Al zijn de schijnwerpers op dit moment op de islam gericht, gemakkelijk worden alle religies over een kam geschoren. Ze zijn door mannen verzonnen om vrouwen te onderdrukken, was laatst uit de mond van Jeroen Pauw te horen.

Daarom is het voor hem onvoorstelbaar dat een jonge moslima de hoofddoek als emancipatie van een geseksualiseerde samenleving draagt en de boerkini juist een manier is om daarin mee te doen.

Gepasseerd station

Wie gelovig is, geeft zijn vrijheid op en onderwerpt zich aan een heteronoom gezag, dat is een ander geluid. Daarbij zijn mensen vandaag de dag vrij om hun geloof zelf te kiezen en die vrijheid bestaat voort, al gaat iemand vervolgens allerlei verplichtingen aan. Dat geldt immers ook voor elk huwelijk.

Gelovig zijn en eigentijds denken sluiten elkaar uit, dat is een derde variant. Maar dat bijvoorbeeld het bijbelse scheppingsverhaal de evolutieleer zou tegenspreken, is in de theologie al lang een gepasseerd station.

‘Kerkvader’ Nietzsche

Friedrich Nietzsche, die trouwens domineeszoon was en zelf theologie ging studeren, is de kerkvader van dit denigrerende spreken over het geloof. Dat God dood is en de mens met zijn wil tot macht de slavenmentaliteit van het christendom eindelijk heeft afgelegd, zou toch zo langzamerhand tot iedereen moeten zijn doorgedrongen.

Wie nog steeds gelovig is, is dus achterlijk tegen beter weten in. Maar in Duitsland is niet alleen de filosofie waard om te bestuderen, maar ook welke rampzalige gevolgen het idee van een Übermensch kan hebben.

Eenzijdige perceptie

Zeker: ook met het verwijzen naar God werd en wordt geweld gelegitimeerd. De geschiedenisboeken zijn er vol van en actueel is niet alleen het islamitische terrorisme. Critici van de godsdiensten hebben dus niet slechts één punt maar daar handenvol van.

Desondanks blijft het bij een eenzijdige perceptie. De positieve kanten van elke religie en welke bijdrage deze leveren aan een vreedzame en solidaire samenleving, worden bewust over het hoofd gezien.

Religieus onmuzikaal

Omdat Nederland zo verregaande is geseculariseerd, zijn vele burgers religieus onmuzikaal geworden. Ze denken over het geloof zoals een voetbalhater over deze sport. Want gaat het daar niet puur om commercie? De Nederlandse competitie moet het bijvoorbeeld afleggen tegen de grotere landen, die veel meer potentieel bieden voor reclame en vervolgens de duurdere spelers kunnen aantrekken. Daarom speelt Ajax dit seizoen niet in de Champions maar in de Europa League.

En heeft niet net een clubje oude corrupte mannen besloten om een WK bij 50 graden Celsius in een klein land zonder enige voetbalcultuur te spelen? Om maar te zwijgen van de doping, de jonge sporter als handelswaar en het geweld rond de stadions.

Andere regels

Groot gelijk heeft onze voetbalhater, maar toch raakt hij niet aan wat mensen elke weekeinde naar de stadions laat trekken. En mocht Nederland ooit weer meedoen aan een EK of WK, dan worden er steevast in het hele land de straten oranje. Niemand die op het idee komt, om dit gedrag achterlijk te noemen.

Voor mensen die op vrijdag, zaterdag of zondag niet naar een stadion maar naar de moskee, synagoge of kerk gaan, gelden kennelijk andere regels. Natuurlijk moeten zij openstaan voor de kritiek die vanuit de samenleving op hun geloof wordt geleverd.

Daar hebben de genootschappen immers zelfs profijt van, al sluit menigeen zich liever in zichzelf op en doet de deuren naar de samenleving dicht. Maar wat gelovigen niet moeten pikken, is het denigrerende spreken over hun geloof.

Stefan Gärtner is universitair docent aan de Tilburg School of Catholic Theology.