Een humanitaire crisis ontvouwt zich nu bijna een half miljoen Rohingya uit Myanmar onderdak hebben gevonden in buurland Bangladesh. De Myanmarese regering en staatshoofd Aung San Suu Kyi lijken de ogen te sluiten. Het is te hopen dat de paus hen wakker kan schudden.

De vluchtelingenstroom kwam op gang nadat het leger van Myanmar hardhandig reageerde op een reeks aanvallen van een militante groep Rohingya. Dit is de zoveelste uitbarsting van geweld in het al decennia durende conflict. De Rohingya worden als moslimminderheid niet als burgers erkend door de overwegend boeddhistische staat.

Vreselijke verhalen

De getuigenissen liegen er niet om, vreselijke verhalen over het uitmoorden van dorpen, lichamen die verbrand worden en kinderen die levend in het vuur worden gegooid. Niet voor niets kenmerken de VN dit als een schoolvoorbeeld van etnische zuivering.

Paus Franciscus gaat eind volgende maand naar Myanmar en Bangladesh. Een moedige stap. Veel organisaties en diplomatieke diensten gingen hem voor, maar hebben tevergeefs gepoogd te bemiddelen. Toch is het belangrijk dat hij gaat, want er staat veel op het spel.

Molotovcocktail

De aanvankelijk terughoudende regering van Bangladesh heeft zich nu achter het lot geschaard van de half miljoen recent gevluchte Rohingya. Met de eerder naar Bangladesh gevluchte Rohingya zijn er nu een kleine miljoen in dat straatarme land.

De spanningen door het conflict slaan bovendien gemakkelijk over naar elders in de regio en krijgen daar een interreligieus karakter. Vrij kort nadat de eerste golf Rohingya naar Bangladesh kwam, vloog er in Jakarta een molotovcocktail richting de Myanmarese ambassade. Menigeen in het land met het grootste aantal moslims ter wereld wil iets doen tegen het onrecht dat de Rohingya wordt aangedaan. Beelden en verhalen verspreiden zich snel over het internet en betrekken ver weg gelegen regio’s direct bij het conflict.

Oogje in het zeil

Indonesië is hier zeer beducht op. Het enorme land is een lappendeken aan etniciteiten en taalregio’s en kent een grote verscheidenheid aan religies. Het heeft ervaring met interne interreligieuze strijd en is er dus alles aan gelegen om interne spanningen tot een minimum te beperken. De regering probeert verdraagzaamheid te bevorderen. Op alle niveaus in de samenleving worden interreligieuze dialogen georganiseerd. Die moeten fungeren als bindmiddel en als eerste hulp bij spanningen.

Ondanks dit alles lijkt ook in Indonesië de spanning toe te nemen. Enorme protesten in Jakarta leidden eerder dit jaar tot het proces tegen de christelijke gouverneur Ahok wegens godslastering tegenover de islam. Hij werd veroordeeld tot twee jaar cel. Interreligieuze spanningen hadden nog niet eerder tot zo’n grote mobilisering geleid. Daarmee groeit ook de plicht van de EU om een oogje in het zeil te houden en indien nodig op te komen voor de christelijke minderheid.

Vrede bewaren

Als er iemand een belangrijke bemiddelende rol zou kunnen spelen in Myanmar, dan is het de paus. Hij gaf al vaker blijk van een bijzondere gave om te bemiddelen in conflicten. Hij speelde een sleutelrol in het bij elkaar brengen van de Verenigde Staten en Cuba en kreeg in Colombia met succes de strijdende partijen aan de onderhandelingstafel.

Franciscus zal de Myanmarese autoriteiten en in het bijzonder Aung San Suu Kyi op hun geweten moeten aanspreken. Haar stilzwijgen doet vermoeden dat ze verstrikt zit in interne politiek, maar dat maakt haar niet minder verantwoordelijk. Het kan zijn dat de macht van het leger nog te groot is en dat haar handelingsvrijheid beperkt is, maar als staatshoofd is ze per definitie medeplichtig aan het regeringsbeleid. Nobelprijswinnaar Desmond Tutu zei het al: als de prijs voor presidentschap haar stilzwijgen is, dan is die prijs veel en veel te hoog.

Verantwoordelijkheid

Het Europees Parlement heeft zich in een resolutie en via onze bilaterale contacten sterk uitgesproken tegen het geweld in Myanmar. We roepen de regering met klem op onafhankelijke VN-waarnemers tot het gebied toe te laten. Daarnaast overweegt het Parlement om Aung San Suu Kyi de Sacharovprijs te ontnemen. Die kreeg ze, naast de Nobelprijs, vanwege haar inzet voor het bevorderen van mensenrechten.

Laat het paus Franciscus zijn die haar aan haar verantwoordelijkheid herinnert. Myanmar toonde moed toen het de militaire dictatuur vaarwel zei en stappen zette richting een volwaardige democratie. Laat dit bezoek het moment zijn om opnieuw een moedig besluit te nemen en de Rohingya een vreedzame plek te geven binnen de landsgrenzen van Myanmar.

Jeroen Lenaers is lid van de CDA-delegatie in het Europees Parlement.