Van alle bootvluchtelingen die de EU bereiken, maakt maar een klein deel kans op asiel. Des te meer reden om werk maken van het bestrijden van de big business die mensensmokkel heet.

Terwijl we in Nederland Pasen vierden, het feest van hoop en ­leven, werden tegelijkertijd meer dan achtduizend mannen, ­vrouwen en kinderen op de Middellandse Zee van een verschrikkelijke verdrinkingsdood gered.

Koerswijziging

De onvoorstelbare ellende die vluchtelingen en migranten in smerige detentiecentra of op zinkende bootjes op zee moeten doorstaan, vraagt om een radicale koerswijziging.

Paus Franciscus riep tijdens zijn bezoek aan het Europees Parlement in 2014 op om ervoor te zorgen dat de Middellandse Zee geen kerkhof wordt. Ik ben ervan overtuigd dat we alleen aan die opdracht kunnen voldoen door te voorkomen dat mensen in Libië überhaupt in een bootje stappen. Daar zijn allereerst stevige ­afspraken voor nodig met alle Afrikaanse landen van ­oorsprong en doorreis.

Winstgevende markt

De meeste migranten maken voor hun tocht naar Europa gebruik van de diensten van mensensmokkelaars. Het smokkelen heeft zich ontwikkeld tot een geavanceerde en bovendien zeer winstgevende markt.

Met de auto vanuit Istanbul over de weg naar Thessaloniki in Griekenland? Zestienhonderd euro. Met een rubberen bootje een uur varen vanuit Turkije naar de Griekse eilanden? Vierhonderd euro. Wilt u vanuit Libië vertrekken? Reken dan op een bedrag van zo’n vijftienhonderd euro, afhankelijk van de boot.

Bizarre situatie

Meestal is zo´n boot overigens allesbehalve zeewaardig en enkel geschikt om de grenzen van de Libische wateren te bereiken, om vervolgens in internationale wateren gered en naar Italië gebracht te worden. Miljarden worden er op deze manier door smokkelaars verdiend over de rug van vluchtelingen en migranten. Een bizarre situatie waar zo snel mogelijk een einde aan moet komen.

Allereerst omdat we de laatste maanden zien dat van alle mensen die hun leven wagen op de Middellandse Zee, slechts een beperkt deel daadwerkelijk perspectief heeft op asiel in de EU. Van de top-8 nationaliteiten die dit jaar in Italië aankwamen, maken de Guineeërs en Gambianen nog de meeste kans op asiel, en zelfs bij hen is dat maar in gemiddeld 34% van het aantal asielaanvragen het geval.

Cruciaal

Tegelijkertijd zien we bijvoorbeeld het aantal aanvragers uit Marokko en Bangladesh steeds groter worden. Gezien de grote moeilijkheden die er zijn om afgewezen asielzoekers terug te doen keren naar het land van herkomst, is het cruciaal om opvang en selectie eerder te laten plaatsvinden en daarvoor moeten we de procedure voor asielaanvragen dus anders inrichten. Zolang we die vooral in Europa in behandeling nemen, zal er niets veranderen want dan blijven mensen de oversteek wagen.

Dat is extra cru omdat de grote meerderheid van migranten die vastzitten in Libië helemaal niet van plan was naar Europa te trekken. De grote meerderheid is op zoek naar werk in Noord-Afrika. Zij vallen in de handen van nietsontziende criminele smokkelbendes. Juist voor die mensen moeten we veel meer ­inzetten op het creëren van perspectief in de eigen regio. En dat kan, wederom, alleen maar door duidelijke afspraken te maken.

Verder kijken

We moeten daarbij als EU verder kijken dan Libië. We moeten afspraken maken met alle landen langs de migratieroutes op het Afrikaanse continent, en die ­afspraken moeten gaan over efficiëntere grensbewaking, humane opvang in de regio en de strijd tegen mensenhandel en smokkel.

Dat niet ieder Afrikaans land zit te wachten op zo’n samenwerking is bekend, en daarom zal de EU alle beschikbare instrumenten moeten inzetten om zulke landen toch aan te moedigen om mee te werken. Als grootste ­donor van ontwikkelingshulp wereldwijd met een budget van ruim 65 miljard euro en als grootste interne markt van de wereld mag de EU ook best wat van ­anderen verwachten.

Samenwerking

Vanzelfsprekend moeten dergelijke afspraken ten goede komen aan beide partijen. Geen continent in de wereld wordt zo ­geteisterd door structurele problemen als politieke instabiliteit, natuurrampen en armoede als het Afrikaanse. Door per land de juiste combinatie te vinden van ontwikkelings­hulp, investeringen en handelsbepalingen kunnen we in samenwerking met hen de oorzaken proberen weg te nemen die ten grondslag liggen aan de migratiestromen en een beter perspectief bieden.

Mensen mogen geen product zijn waarmee kan worden gehandeld. Stop de smokkelaars, ontmoedig het maken van de gevaarlijke oversteek en bied hulp aan de mensen die internationale bescherming behoeven.

Jeroen Lenaers is lid van de CDA-delegatie in het Europees Parlement.