In de Volkskrant stond vorige week een boeiende reportage over een populaire ‘seculiere pelgrimstocht’ rondom Nijmegen. Men citeert allerlei redenen om mee te doen: voor de rust of juist de uitdaging, om van de natuur te genieten, of gewoon voor de lol. 

Misschien denkt een enkeling zelfs wel aan God, per ongeluk of expres – het zal vast ook wel gedoogd worden; controleren kun je het toch niet.

Christelijke erfenis

Hoezeer deze pelgrimage zich ook profileert als seculier, ontsnappen aan de christelijke erfenis lukt maar moeilijk. De verslaggever die de tocht liep, noteert in het artikel: “De hele dag al wandelen we van kerk naar kerk, als paaltjes op de route: van de heilige Damianus in Niftrik via de Sint-Lucia in Ravenstein, langs het kerkje van Neerloon naar het eindpunt, de kapel van het Kapucijnenklooster in Velp. Het geeft onbedoeld aan hoezeer het Nederlandse landschap, uiterlijk althans, nog is doordesemd van christelijke tradities.”

Enkel uiterlijke kwestie

Zou het werkelijk alleen een uiterlijke kwestie zijn? Of verraadt het bestaan en het succes van zo’n seculiere pelgrimage dat er toch een diepere behoefte bestaat naar de religieuze inhoud achter de uiterlijke vorm ervan? Als er geen enkel geestelijk verlangen achter schuilgaat, kan men evengoed een ANWB-wandelroute kiezen.

En dan nog: kunnen we die dingen wel zo scherp van elkaar scheiden, de ‘geestelijke’ en de ‘wereldse’ wandeltocht? Het is een bekend fenomeen dat ook christelijke pelgrimages als die naar Santiago vaak genoeg door niet- of nauwelijks-gelovigen worden ondernomen. Zij willen dan bijvoorbeeld ‘zichzelf overwinnen’, een nieuwe levensfase markeren, een moeilijke periode afsluiten. Zowel seculieren als religieuze puristen zeggen dan, elk om eigen redenen: “Zie je nou wel, dat heeft niks met geloof te maken!” Maar is dat wel vol te houden?

Wereldse verlangens

Herman Paul, hoogleraar secularisatiestudies in Groningen, schreef laatst in het Reformatorisch Dagblad dat secularisatie niet primair gaat over teruglopend kerkbezoek, maar over hoe wereldse verlangens (naar geld, succes, aanzien enzovoort) zich verhouden tot ons verlangen naar God.

Als het eerste het tweede gaat overschaduwen is dat natuurlijk problematisch. Maar we kunnen en hoeven als christenen niet te doen alsof het wereldse verlangen ons vreemd is. Ook de christelijke pelgrim naar Santiago zal redenen citeren als ‘zichzelf overwinnen’, een nieuwe levensfase markeren, een moeilijke periode afsluiten.

Dat komt niet in plaats van het verlangen naar God, het is er het begin van. Een wandeltocht is bewust of onbewust altijd een poging om onze verlangens, onze prioriteiten te ordenen. Op elke pelgrimage, geestelijk dan wel werelds, wandelt God met ons mee, of wij Hem nu willen zien of niet.