Wij geloven niet meer in een God die bloedoffers nodig heeft om zich met de wereld te kunnen verzoenen. Maar kunnen we zelf wel zonder?

Wij geloven niet meer in een God die bloedoffers nodig heeft om zich met de wereld te kunnen verzoenen. Toch zou God wel een bloedoffer kunnen willen, niet voor zichzelf, maar omdat mensen dat offer nodig hebben voor hun eigen verzoening.

Onverdoofd

Dan komt God hun tegemoet door mens te worden en zich ook te laten slachten. Dat moet dan onverdoofd en pijnlijk gebeuren omwille van het effect. Het lijkt erop, dat mensen het niet met elkaar kunnen uithouden zonder zo’n bloedoffer.

Abortus

We komen hier in de buurt van de zondeboktheorie van Girard, maar daar gaat het nu niet over. Hoe komt het dat mensen het niet uithouden zonder bloedoffers?

Sommigen zullen tegenwerpen, dat het de mensen best lukt zonder bloedoffers te leven als ze maar goed atheïst zijn en zich geen verhaaltjes op de mouw laten spelden. Maar dan vraag je je toch af hoe het komt, dat ze het niet zonder bloedige en onverdoofde abortus kunnen stellen.

Zo keren de bloedoffers via achterdeurtjes toch weer terug, zij het ook onder het mom van vrouwelijke vrijheid.

Voortplantingsproces

Maar intussen weten we nog altijd niet wat er ten principale aan de hand is met menselijke samenlevingen.

Alle bloedoffers gaan terug op de wens tot daadwerkelijke bloedoffering van obstakels in het voorplantingsproces.

Mensapen

Mensen stammen af van mensapen en hebben een zeer lange periode van menswording doorgemaakt met markante veranderingen in hun voortplantingsapparatuur alsmede in hun strottenhoofd inclusief het daar nog bovenuit stekende hoofd met dat uitzonderlijk snel gegroeide brein van Homo sapiens sapiens.

Geringheid

Tot de formidabelste obstakels in het voortplantingsproces behoren uiteraard de nakomelingen zelf, die hun ondermaatse geringheid van het begin kunnen compenseren met kracht van vuisten en knotsen, waarvoor hun verwekkers als voor de dood zo benauwd zijn, zodat ze bij elkaar steun zoeken tegen het gevaar en zich toeleggen op een wapenwedloop waar maar geen eind aan wil komen.

Vreeswekkende borelingen

Malinowski heeft in zijn boekje The father in primitive psychology verslag gedaan van een merkwaardige ontkenning van vaderschap bij de Trobianders.

Er zijn tal van rituelen bij de primitieven die wijzen op een soort oervrees van voortplanters voor wat er uit de vrouw geboren kan worden. Het komt er dan op aan die vreeswekkende borelingen te neutraliseren en exemplarisch uit de weg te ruimen.

Slachtoffering

Dat is de oorsprong van riten rond bloedige offering van eerstgeboren zonen. Vanuit de dierlijke voorgeschiedenis van de mens wordt voortplanting steeds weer aangewakkerd en diezelfde kracht gaat schuil achter de menselijke behoefte aan bloedige slachtoffering van nakomelingen, die welbeschouwd niets hebben misdaan en alleen nog maar verdacht zijn.

Dierenoffers

Zo is er in meer of minder primitieve menselijke samenlevingen behoefte aan bloedoffers, maar er is tegelijk een streven naar een zo goedkoop mogelijke afwikkeling ervan.

Dierenoffers zijn voor de gemeenschap goedkoper dan mensenoffers en moeders zullen in de regel aandringen op substitutie van hun kroost door dieren, terwijl mannen meestal minder op de kleintjes letten.

Rivalen

Bloedoffers van dieren zijn dus afgeleid van angstige omgang met het nakroost, waarvan met name de zonen zich zouden kunnen ontpoppen als te duchten rivalen.

Daar hoort dan de opvatting bij, dat er een hogere macht is die de bloedoffers wil en wiens wil onder leiding van vaders moet worden uitgevoerd.

In een notendop

Hier hebben we in een notendop het probleem van de bloedoffers, die in het christendom allang zijn verdwenen, maar kennelijk in de islam nog altijd van cruciaal belang worden geacht.

Christenheid

De gedachte dat een goede Schepper zelf behoefte zou hebben aan bloedoffers is te gek om los te lopen, hoewel die gedachte toch ook wel in de christenheid voorkwam om te verklaren waarom Jezus zich moest offeren aan zijn hemelse vader.

Dat is nu allemaal achterhaald, maar daarmee lijkt ook de gedachte te zijn verdwenen, dat het misschien de mensen zelf zijn die de bloedoffers nodig hebben. In het trotse bezit van hun onvervreemdbare mensenrechten spelen ze liever de vermoorde onschuld alsof ze van de prins geen kwaad weten.

Moslims

Moslims ontkennen, dat Jezus voor onze zonden aan het kruis stierf en zijn daardoor blijven steken in bloedoffering van dieren, waarvoor ze van de overheden in hun gastlanden voorzieningen eisen om hun aloude tradities voort te kunnen zetten.

Maar we zouden moslims en hun nageslacht er een slechte dienst mee bewijzen hun pretentieuze eisen in te willigen en doen er beter aan hen uit te nodigen tot dankbare omhelzing van de hogere godsdienst van het christendom.

En daar moeten we in onze geseculariseerde samenleving dan zelf ook werk van maken, anders zijn we in hetzelfde bedje ziek als onze gasten.

Ben Hoffschulte is rechtsfilosoof te Leuven.