Bij gelegenheid van de 400e geboortedag van Blaise Pascal (1623-1662) schreef paus Franciscus de apostolische brief Sublimitas et Miseria Hominis (‘De grootsheid en ellende van de mens’). Enkele passages hieruit:
De grootsheid en de ellende van de mens. Deze paradox staat centraal in het denken en de blijvende boodschap van Blaise Pascal, die vier eeuwen geleden werd geboren.
Van jongs af wijdde Pascal zijn leven aan het zoeken naar de waarheid. Met behulp van de rede zocht hij de sporen daarvan in de wiskunde, geometrie, natuurkunde en filosofie, waarbij hij opmerkelijke ontdekkingen deed en al op jonge leeftijd grote roem verwierf.
Toch was hij niet tevreden met deze prestaties. In een eeuw van grote vooruitgang op vele gebieden van de wetenschap, die gepaard ging met een groeiende geest van filosofische en religieuze scepsis, bleek Blaise Pascal een onvermoeibare zoeker naar de waarheid, een rusteloze geest, die openstond voor steeds nieuwe en grotere horizonnen.
Ik ben blij dat op deze vierhonderdste geboortedag Gods voorzienigheid mij de gelegenheid geeft om Pascal eer te bewijzen en die aspecten van zijn leven en denken in herinnering te brengen die ik nuttig acht om christenen in onze tijd, en hun tijdgenoten van goede wil, aan te moedigen in het streven naar authentiek geluk.
Want “alle mensen willen gelukkig zijn. Dit geldt zonder uitzondering, ongeacht de verschillende middelen die ze gebruiken. Allen neigen naar hetzelfde doel”. Vier eeuwen na zijn geboorte blijft Pascal onze reisgenoot, die onze zoektocht naar het ware geluk begeleidt en, door de gave van het geloof, onze nederige en vreugdevolle erkenning van de gekruisigde en verrezen Heer.
Als Blaise Pascal iedereen kan bekoren, dan is dat vooral omdat hij zo overtuigend sprak over onze menselijke toestand. Toch zou het een vergissing zijn om in hem slechts een inzichtelijk waarnemer van menselijk gedrag te zien.
Zijn monumentale Pensées, waarvan sommige afzonderlijke aforismen beroemd zijn gebleven, kunnen niet echt begrepen worden als we ons niet realiseren dat Jezus Christus en de Heilige Schrift zowel hun centrum als de sleutel tot hun begrip zijn.
Want als Pascal voorstelde om over mens en God te spreken, dan was dat omdat hij tot de zekerheid was gekomen dat “we niet alleen God enkel door Jezus Christus kennen, maar dat we ook onszelf enkel door Jezus Christus kennen. We kennen leven en dood alleen door Jezus Christus. Zonder Jezus Christus begrijpen we noch ons leven, noch onze dood, noch God, noch onszelf. Zonder de Schriften, die alleen over Jezus Christus spreken, weten we dus niets en zien we alleen duisternis”.
“Pascal was er duidelijk op uit om mensen te laten beseffen dat God en waarheid onafscheidelijk zijn”
Tweet dit!
Als we willen dat deze gewaagde uitspraak door iedereen wordt begrepen, en niet wordt beschouwd als een zuiver dogmatische bewering die onbegrijpelijk is voor hen die het geloof van de Kerk niet delen, moet ze worden verduidelijkt.
Als christenen moeten we de verleiding vermijden om ons geloof te presenteren als een onbetwistbare zekerheid die voor iedereen duidelijk is. Pascal was er duidelijk op uit om mensen te laten beseffen dat “God en waarheid onafscheidelijk zijn”.
Maar hij wist ook dat geloof alleen mogelijk is door de genade van God, omarmd door een hart dat vrij is. Door het geloof had hij persoonlijk “de God van Abraham, de God van Isaak, de God van Jakob, niet de God van de filosofen en de geleerden” ontmoet, en had hij Jezus Christus erkend als “de weg, de waarheid en het leven” (Joh. 14,6).
Daarom stel ik voor dat iedereen die wil volharden in het zoeken naar de waarheid – een nooit eindigende taak in dit leven – luistert naar Blaise Pascal, een man met een wonderbaarlijke intelligentie die volhield dat geen enkele waarheid de moeite waard is zonder het streven naar liefde.
“Wij maken van de waarheid zelf een afgod, want de waarheid zonder naastenliefde is niet God, noch zijn beeld. Het is een afgod die op geen enkele manier moet worden liefgehad of aanbeden.”
Pascal zou ons dus willen behoeden voor de valse leringen, het bijgeloof en het libertijnse denken die zoveel mensen afhouden van de blijvende vrede en vreugde van Hem die verlangt dat we “leven en het goede” kiezen en niet “dood en kwaad” (Dt. 30,15 – 19).
Maar de tragedie van dit leven is dat we soms niet helder zien, en als gevolg daarvan kiezen we slecht. We kunnen de vreugde van het Evangelie niet proeven tenzij “de Heilige Geest ons vervult met zijn kracht en ons bevrijdt van onze zwakheid, ons egoïsme, onze zelfgenoegzaamheid en onze hoogmoed”.
Sterker nog, “zonder de wijsheid van onderscheidingsvermogen kunnen we ten prooi vallen aan elke voorbijgaande trend”. Daarom kan een waardering van het levende geloof van Blaise Pascal, die probeerde aan te tonen dat de christelijke religie “eerbiedwaardig is omdat ze de mens echt kent” en “beminnelijk omdat ze het ware goede belooft”, ons helpen om onze weg te vinden in de schaduwen en het verdriet van deze wereld.
Moge het briljante werk van Blaise Pascal en het voorbeeld van zijn leven, zo diep ondergedompeld in Jezus Christus, ons helpen om tot het einde vol te houden op de weg van waarheid, bekering en naastenliefde. Want dit leven vergaat in een ogenblik: “Eeuwige vreugde in ruil voor één dag inspanning op aarde.” (Vertaling: Francesco Paloni)
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
