Het familiepastoraat van het bisdom Den Bosch helpt parochies om hun eigen gezinspastoraat op te zetten. Daarbij gaat de dienst uit van een aanpak van onderaf: “We komen niet met een stapel ideeën, maar gaan samen met mensen aan tafel.”

In een kleine drie jaar tijd is het bisdom Den Bosch erin geslaagd om een goedlopend familiepastoraat op te zetten. Zo houden Manon van den Broek en Ingrid van Meer iedere zes weken een digitale ontmoeting met pastoraal werkers, organiseren ze studiemiddagen en helpen ze parochies bij het ontwikkelen van een eigen pastoraat voor gezinnen en echtparen.

Het Bossche familiepastoraat werd in 2020 opgericht op verzoek van bisschop Gerard de Korte, omdat hij volgens Van den Broek inzag dat kinderen die met het geloof worden opgevoed nog altijd de belangrijkste bron van nieuwe aanwas in de Kerk zijn. “Om dat te versterken, zijn wij aan de slag gegaan”, zegt ze.

‘Wegwijs maken’

Het familiepastoraat werd ten tijde van de coronapandemie opgericht, wat terug te zien is in de digitale ontmoeting die nog altijd elke zes weken plaatsvindt. Oorspronkelijk was die bedoeld om pastoraal werkers te helpen om gezinsactiviteiten ondanks de beperkingen in goede banen te leiden.

Na de pandemie kregen de bijeenkomsten echter een ander karakter. “Nu ligt de nadruk op parochies wegwijs maken in wat er voorhanden is in het familiepastoraat”, aldus Van den Broek. “Organisaties krijgen er de ruimte om te vertellen wat zij op dit vlak kunnen bieden.”

De kern van het familiepastoraat is echter parochies begeleiden bij het opzetten van hun eigen pastoraat op dat vlak. Volgens Van Meer is de dienst met zeker twintig parochies in het bisdom op weg binnen dat proces. “Een aantal parochies is al zo ver dat ze zelfstandig draaien; andere zitten juist nog in de brainstormfase.”

‘Diversiteit’

Van Meer benadrukt dat het bisdom parochies niets oplegt, maar juist van onderaf werkt met mensen om samen tot iets te komen. “We komen niet met een stapel ideeën die voor het uitkiezen liggen, maar gaan met mensen aan tafel om op basis van hun inbreng te beginnen”, legt ze uit. “Het mooie is dat je zo de diversiteit van mensen ziet: het familiepastoraat kent geen vast format.”

Toen het familiepastoraat in september 2020 het levenslicht zag, begonnen Van den Broek en Van Meer pastorale teams en ouders te interviewen om de staat van het familiepastoraat in het bisdom in kaart te brengen. Daaruit bleek hoe noodzakelijk het is dat gezinnen en parochies op één lijn komen.

“Bij de pastorale teams viel de moedeloosheid over leeglopende kerken en dalende doop- en huwelijkscijfers op”, aldus Van Meer. “Ouders vertelden ons juist: ‘Wij zitten niet elke zondag in de kerk, maar we willen wel ons geloof doorgeven aan onze kinderen.’ Ouders willen daarin dus een rol spelen.”

Kerksluiting als uitdaging

Na drie jaar heeft het familiepastoraat veel parochies geholpen om daarin stappen te zetten, maar uitdagingen blijven bestaan. Aangezien het familiepastoraat in de context van parochies actief is, blijken kerksluitingen een thema om rekening mee te houden. “Familiepastoraat vraagt echter dat je dat vraagstuk loskoppelt van de gezinnen”, legt Van den Broek uit. “Families kunnen niet op zeven plekken samenkomen, dus het gebouwenverhaal moet je loslaten.”

Het familiepastoraat kiest er bewust voor om geen uitspraken te doen over welke locatie geschikt zou zijn voor samenkomende gezinnen. Wel worden er soms creatieve oplossingen bedacht om spanningen te omzeilen: zo zijn er parochies waar het gezinsprogramma langs alle kernen ‘reist’.

Tastbare opbrengst

Duurzaam contact – het blijven vasthouden van gezinnen waarvan de kinderen hun eerste Communie doen, bijvoorbeeld – is een belangrijke pijler waarop het Bossche familiepastoraat rust. Van Meer benadrukt “nog altijd heel veel respect” te hebben voor de leken die enkele decennia geleden zaken als communievoorbereiding uit handen van de priester namen, “maar dat resulteerde blijkbaar niet in gemeenschapsopbouw, in een verlangen om deel te blijven van de ‘familie’ waar je je bij aansloot in voorbereiding op het sacrament”.

Volgens haar is dat mede te wijten aan het feit dat niet het hele gezin betrokken werd. “Er was geen procesontwikkeling in het geloofsleven van de ouders”, vertelt ze. “Dat is het krachtige van wat we nu zien: door het hele gezin te betrekken, krijgt het sacrament een plek. Het ontvangen van een sacrament door een kind verandert iets in de geloofsbeleving van een heel gezin.”

Zo ontstaat er volgens haar een verlangen om aangehaakt te blijven, wat gelovige ouders en kinderen – die buiten hun parochiekring vaak alleen staan in hun geloof – kan helpen om zich gesterkt te voelen. “Als gezinnen elkaar in de kerk kunnen ontmoeten en elkaar tot steun kunnen zijn, dan is dat een tastbare opbrengst van het familiepastoraat.”