Tijdens de algemene audiëntie van 27 januari sprak paus Franciscus over het belang van de Heilige Schrift en het gebed.

Vandaag wil ik me concentreren op het gebed dat uitgaat van een passage uit de Bijbel. De woorden van de Heilige Schrift zijn niet geschreven om gevangen te blijven op papyrus, perkament of papier, maar om te worden verwelkomd door een persoon die bidt, waardoor ze in zijn hart ontspruiten.

Gods woord gaat naar het hart. De Catechismus stelt: “het lezen van de heilige Schrift moet vergezeld gaan van gebed” – de Bijbel kan niet gelezen worden als een roman – “om een dialoog te doen ontstaan tussen God en de mens” (nr. 2653). Zo draagt het gebed je, want het is een dialoog met God. Het vers van de Bijbel is ook voor mij geschreven, eeuwen en eeuwen geleden, om mij een woord van God te brengen. Het werd voor ieder van ons geschreven. Deze ervaring overkomt alle gelovigen: een passage uit de Schrift, die al vaak is gehoord, spreekt mij op een dag plotseling aan, en belicht een situatie die ik ervaar.

Maar die dag moet ik daar zijn, bij de afspraak met dat Woord, luisterend naar het Woord. Elke dag komt God langs en zaait een zaadje in de grond van ons leven. We weten niet of hij vandaag dorre grond, braamstruiken of goede grond zal vinden, waardoor die knop zal groeien (vgl. Mc 4, 3-9). Het hangt van ons af, van ons gebed, van het open hart waarmee we de Schrift benaderen, opdat ze voor ons het levende Woord van God worden.

God komt voortdurend in de Schrift voorbij. En ik herhaal wat ik vorige week zei, over de heilige Augustinus: “Ik vrees de Heer als hij voorbijkomt”. Waarom die angst? Angst dat ik niet naar hem zou luisteren, dat ik niet zou beseffen dat het de Heer is?

Door het gebed komt zowaar een nieuwe vleeswording van het Woord tot stand. En wij zijn de ‘tabernakels’ waar de woorden van God verwelkomd en bewaard willen worden om de wereld te bezoeken. Om deze reden moeten we de Bijbel benaderen zonder bijbedoelingen, zonder deze uit te buiten. De gelovige zoekt in de Heilige Schrift geen steun voor zijn eigen filosofische of morele visie, hij hoopt op een ontmoeting. Hij weet dat die woorden geschreven zijn in de Heilige Geest, en dat ze daarom in diezelfde Geest verwelkomd moeten worden. Ze moeten begrepen worden, zodat de ontmoeting plaatsvindt.

Het stoort me een beetje als ik christenen Bijbelverzen hoor opzeggen als papegaaien. “Oh ja, de Heer zegt …, Hij wil het zo …”. Maar heb je de Heer ontmoet door dat vers? Het is niet alleen een probleem van geheugen, het is een probleem van het geheugen van het hart, dat je openstelt voor een ontmoeting met de Heer. En dat woord, dat vers, leidt tot een ontmoeting met de Heer. We lezen daarom de Schrift zodat het “ons leest”.

Het is een genade om jezelf te kunnen herkennen in personages, of in deze of gene situatie. De Bijbel is niet geschreven voor de algemene mensheid, maar voor ons, voor mij, voor jou, voor mannen en vrouwen van vlees en bloed, mannen en vrouwen die namen hebben, zoals ik, zoals jij. En wanneer het Woord van God, doordrenkt met de Heilige Geest, met een open hart wordt ontvangen, laat het de dingen niet zoals voorheen. Er verandert iets. Dit is de genade en kracht van het Woord van God.

De christelijke traditie is rijk aan ervaringen en bespiegelingen over gebed met de Heilige Schrift. Met name de lectio divina, die is ontstaan in een monastieke omgeving, maar nu ook beoefend wordt door christenen die de parochies bezoeken, heeft zich gevestigd. Het gaat er allereerst om de Bijbelpassage zorgvuldig te lezen, “gehoorzaam” aan de tekst, om te begrijpen wat het op zichzelf betekent. Vervolgens gaan we de dialoog aan met de Schrift, zodat de woorden aanleiding worden voor meditatie en gebed: altijd vasthoudend aan de tekst, begin ik mezelf af te vragen wat “het mij zegt”.

Het is een delicate passage: we moeten niet wegglijden in subjectivistische interpretaties, maar ons verplaatsen in de levende groef van de Traditie, die ieder van ons verenigt met de Heilige Schrift. De laatste stap van lectio divina is contemplatie. Hier maken woorden en gedachten plaats voor liefde, zoals tussen geliefden die elkaar soms in stilte aankijken. De Bijbelse tekst blijft, maar als een spiegel, als een icoon om over na te denken. En dus is er dialoog.

Door het gebed komt het Woord van God in ons wonen en ook wij wonen erin. Het Woord inspireert goede bedoelingen en ondersteunt de actie. Het geeft ons kracht, rust, en zelfs als het ons in een crisis brengt, geeft het ons vrede. Op moeilijke en verwarde dagen verzekert dit het hart van een kern van vertrouwen en liefde, die het beschermt tegen aanvallen van de boze.

Zo wordt het Woord van God vlees – ik sta mezelf toe deze uitdrukking te gebruiken: het wordt vlees – in degenen die het verwelkomen in gebed. In sommige oude teksten komt intuïtief naar voren dat christenen zich zozeer identificeren met het Woord dat, zelfs als ze alle bijbels in de wereld zouden verbranden, de ‘afdruk’ ervan nog steeds kan worden bewaard door de afdruk die het op de levens van de heiligen achterliet. Dit is een mooie uitdrukking.

Het christelijk leven is tegelijkertijd een werk van gehoorzaamheid en creativiteit. Een goede christen moet gehoorzaam zijn, maar hij moet ook creatief zijn. Gehoorzaam, omdat hij naar het Woord van God luistert. Creatief, omdat hij de Heilige Geest in zich heeft die hem ertoe aanzet om het Woord te beoefenen, om het voorwaarts te dragen. Jezus zegt dit met de volgende vergelijking: “Daarom is iedere schriftgeleerde die onderwezen is in het Rijk der hemelen, gelijk aan een huisvader die uit zijn schat nieuw en oud te voorschijn haalt (Mt 13,52).

De Heilige Schrift is een onuitputtelijke schat. Moge de Heer ons allen toestaan er door gebed steeds meer uit te putten.

(Vertaling: Francesco Paloni)