In het Britse rechtssysteem ligt de bewijslast bij de gedaagde. Dit is de reden dat de schrijfster en historica Deborah Lipstadt en haar uitgever Penguin Books in 1996 moesten aantonen dat de Holocaust echt heeft plaatsgevonden. Het wordt een van de meest geruchtmakende rechtszaken op het gebied van vrijheid van meningsuiting in de twintigste eeuw.

Lipstadt trekt in haar boek Denying the Holocaust (1993) het werk en de opvattingen van de beruchte ‘autodidact historicus’ en Holocaustontkenner David Irving in twijfel. Daarop klaagt Irving Lipstadt aan voor smaad.

Rechtbankdrama

Wat volgt, is een slepende rechtszaak die jaren duurt en waarin het advocatenteam van Lipstadt alles op alles moet zetten om met feiten aan te tonen dat de bizarre beweringen van Irving (er waren geen gaskamers in Auschwitz, Hitler wist niet van de Jodenvervolging) bewuste leugens waren.

Regisseur Mick Jackson heeft met Denial van een grote juridische zaak een zeer waarheidsgetrouw rechtbankdrama gemaakt, waarvan het script deels gebaseerd is op de letterlijke transscriptie van de zaak.

Emotieloos

Daar waar Irving met grote woorden en veel misbaar de media opzoekt en bespeelt, kiezen de advocaten van Lipstadt voor een feitelijke en zakelijke insteek. Overlevenden van de Holocaust komen niet aan het woord, er vinden geen emotionele getuigenissen in de rechtszaal plaats en zelfs Lipstadt wordt opgedragen om te zwijgen. Dit alles om Irving geen podium te bieden en ‘de zaak’ te beschermen.

Het valt Lipstadt zwaar. “De stem van jullie lijden zal worden gehoord”, zo belooft ze de nabestaanden. Toch zijn de scènes die in Auschwitz werden opgenomen allesbehalve emotieloos. De advocaten zijn dit evenmin, hoewel hun “dit is geen herdenking maar forensisch onderzoek” anders doet vermoeden. Het is knap hoe Denial complexe, juridische afwegingen inzichtelijk weet te maken. Dat maakt de film al de moeite waard.

Een belangrijke film

Denial gaat bovenal over het verschil tussen feiten en meningen en over de grenzen die de vrijheid van meningsuiting kent. Een complex maar urgent thema, zeker in deze tijd, die soms al het ‘post truth-tijdperk’ wordt genoemd.

Ben je een leugenaar wanneer je oprecht gelooft in de leugens die je verkondigt? Wat je ook van de film vindt – feitelijk, emotieloos, traag, saai, ongelofelijk, indrukwekkend – het valt niet te ontkennen dat Denial een belangrijke film is.

Film: Denial (2016), Groot-Brittannië, 109 min. Regie: Mick Jackson, met o.a. Rachel Weisz, Richard Rampton en Timothy Spall.