Een boek over een boek, of beter gezegd: een boek over een tentoonstelling die voor alles draait om een boek; het inderdaad uitzonderlijk mooie gebedenboek van de middeleeuwse hertogin Maria van Gelre.
Dit boek fungeert als erg lezenswaardige catalogus bij de onlangs geopende tentoonstelling Ik, Maria van Gelre in het Nijmeegs Museum Het Valkhof. De van oorsprong Franse Marie d’Harcourt komt hierin dichtbij. Haar leven wordt geschetst, net als de politieke context waarin zij opgroeide en huwde met hertog Reinald van Gulik en Gelre (een huwelijk dat kinderloos bleef, wat in die tijd onvermijdelijk politieke consequenties had).
Pronkstuk van boek en tentoonstelling zijn de fraai gerestaureerde bladen uit het genoemde gebedenboek. Maria liet het vervaardigen door de monnik Helmich die Lewe, die er drie jaar aan werkte. Het omvatte niet minder dan twaalfhonderd pagina’s, waarvan er in de loop der eeuwen helaas een aantal verloren is gegaan.
De verluchtingen zijn prachtig, en het onderzoek naar het boek – dat pas een paar jaar weer voluit verricht wordt – legt veel interessants bloot. En dan hebben we het nog niet over de rest van het tentoongestelde; zo is onder meer het beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Renkum te zien, waar Maria herhaaldelijk op bedevaart ging.
Boeiende kijk- en leesstof dus, die ook nog eens duidelijk maakt dat vrouwen – in ieder geval die uit de hogere klassen – in de Middeleeuwen veel meer waren dan ‘ornament’ of alleen moeder (in Maria’s geval zelfs helemaal niet). Dat Het Valkhof zich Maria van Gelre in een persbericht toe-eigent als “haast moderne, zelfbewuste middeleeuwse vorstin en ‘powervrouw’” en “de Máxima van de 15de eeuw”, zegt dus meer over onze blik dan over die tijd.
Dat een ontroerend gebed waarin Maria hemelse bescherming over haar man afsmeekt, in het boek wordt geduid als ‘magie’ bedoeld om te ‘bezweren’ al evenzeer. Laat het u er echter niet van weerhouden om van boek en tentoonstelling te genieten.
Johan Oosterman e.a. (red.), Ik, Maria van Gelre. De hertogin en haar uitzonderlijke gebedenboek (1380-1429). Uitg. Waanders, 224 pp., pb., € 24,95, ISBN 978 94 62622 01 2
Ik, Maria van Gelre is t/m 6 januari 2019 te zien in Museum Het Valkhof (Kelfkensbos 59, 6511 TB Nijmegen). Geopend van di t/m zo van 11.00 tot 17.00 uur. Info: (024) 360 88 05, www.museumhetvalkhof.nl
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
