Tijdens de algemene audiëntie van 3 februari sprak paus Franciscus over het belang van de liturgie als voedingsbron van het christelijke leven.

Er is in de geschiedenis van de Kerk verschillende keren de verleiding geweest om een ‘intimistisch christendom’ te beoefenen, dat het geestelijk belang van openbare liturgische riten niet erkent. Vaak vroeg deze neiging om een grotere religieuze zuiverheid die niet afhankelijk was van externe vieringen, die als een nutteloze of schadelijke last werden beschouwd. Het centrum van de kritiek was niet een bepaalde rituele vorm, of een specifieke manier van vieren, maar de liturgie zelf, de liturgische vorm van bidden.

Er zijn in de Kerk bepaalde vormen van spiritualiteit te vinden die het liturgische moment niet adequaat hebben kunnen integreren. Veel gelovigen hebben, hoewel ze met ijver deelnemen aan de riten, in het bijzonder de zondagsmis, de voeding voor hun geloof en hun spirituele leven eerder uit andere bronnen gehaald, van devotionele aard.

Christus is een levende persoon

Er is de afgelopen decennia veel werk verricht. De constitutie Sacrosanctum Concilium van het Tweede Vaticaans Concilie vormt het middelpunt van deze lange reis. Ze bevestigt op volledige en organische wijze het belang van de goddelijke liturgie voor het leven van christenen, die daarin de objectieve bemiddeling vinden die voortkomt uit het feit dat Jezus Christus geen idee of gevoel is, maar een levende persoon. Zijn mysterie is een historische gebeurtenis.

Het lichaam treedt in gebed

Het gebed van christenen vindt plaats door concrete bemiddelingen: de heilige Schrift, de sacramenten, liturgische riten, de gemeenschap. In het christelijk leven negeren we de lichamelijke en materiële sfeer niet, omdat die in Jezus Christus de weg van verlossing is geworden. We zouden kunnen zeggen dat we ook met het lichaam moeten bidden: het lichaam treedt in gebed.

Daarom is er geen christelijke spiritualiteit die niet geworteld is in de viering van de heilige mysteries. In de Catechismus staat: “De zending van Christus en van de Heilige Geest, die in de sacramentele liturgie van de Kerk het heilsmysterie verkondigt, actueel maakt en het meedeelt, krijgt een vervolg in het hart dat bidt” (nr. 2655).

Gebed is een ontmoeting

De liturgie is op zichzelf niet alleen spontaan gebed, maar iets originelers. Het is een handeling die de hele christelijke ervaring vormt. Daarom is gebed ook een gebeurtenis, een aanwezigheid, een ontmoeting. Het is een ontmoeting met Christus.

Christus maakt zichzelf aanwezig in de Heilige Geest door middel van de sacramentele tekenen. Vandaar de noodzaak dat wij christenen deelnemen aan de goddelijke mysteries. Een christendom zonder liturgie is misschien een christendom zonder Christus is, zou ik durven zeggen. Zonder de totale Christus.

Zelfs in de meest kale ritus, zoals die, die sommige christenen hebben gevierd en blijven vieren in gevangenschap, of in de afzondering van een huis in tijden van vervolging, is Christus werkelijk aanwezig en geeft Hij zich aan zijn gelovigen.

Het gebed maakt zich de liturgie eigen

Juist vanwege haar objectieve dimensie vraagt de liturgie erom om met vurigheid gevierd te worden, zodat de genade die in de ritus wordt uitgestort niet versnipperd raakt, maar ieders ervaring bereikt. De Catechismus legt het heel goed uit en zegt als volgt: “Het gebed maakt zich de liturgie tijdens en na de viering ervan eigen en neemt ze in zich op” (nr. 2655). 

Veel christelijke gebeden komen niet uit de liturgie, maar als ze christelijk zijn, veronderstellen ze allemaal de liturgie, dat wil zeggen de sacramentele bemiddeling van Jezus Christus.

Christus is er

Elke keer dat we een doopsel vieren, of als we het brood en de wijn in de Eucharistie consacreren, of als we het lichaam van een zieke zalven met heilige olie, is Christus er! Hij is het die handelt en aanwezig is net als toen Hij de zwakke ledematen van een zieke genas, of zijn testament voor de redding van de wereld bij het Laatste Avondmaal gaf.

Het gebed van de christen maakt zich de sacramentele aanwezigheid van Jezus eigen. Wat buiten ons ligt, wordt een deel van ons. De liturgie drukt het zelfs uit met het zo natuurlijke gebaar van het eten.

De Mis wordt gevierd

De Mis kan niet slechts ‘beluisterd worden’, dat is ook een wat onjuiste uitdrukking: ‘Ik ga naar de Mis luisteren.’ De Mis kan niet slechts worden beluisterd, alsof we slechts toeschouwers zijn van iets dat wegebt zonder dat we erbij betrokken zijn.

De Mis wordt altijd gevierd, en niet alleen door de priester die de Mis leidt, maar door alle christenen die aanwezig zijn. En het centrum is Christus! Wij allemaal, in de verscheidenheid aan gaven en bedieningen, verenigen ons in zijn werking, omdat Hij, Christus, de hoofdrolspeler is van de liturgie.

Een echte revolutie

Toen de eerste christenen hun geloof begonnen te beleven, deden ze dit door de gebaren en woorden van Jezus te actualiseren, met het licht en de kracht van de Heilige Geest. Hierdoor werd hun leven, bereikt door die genade, een geestelijk offer dat aan God werd aangeboden.

Deze aanpak vormde een echte “revolutie”. De heilige Paulus schrijft in de brief aan de Romeinen: “En nu, broeders, smeek ik u bij Gods erbarming: wijdt uzelf aan Hem toe als een levende, heilige offergave, die Hij kan aanvaarden. Dat is de geestelijke eredienst die u past” (Rom. 12,1).

Geen aanbidding zonder gebed

Het hele leven is geroepen om God te aanbidden, maar dit kan niet gebeuren zonder het gebed, vooral het liturgisch gebed. Deze gedachte helpt ons allemaal als we naar de Mis gaan: ik ga bidden in de gemeenschap, ik ga bidden met Christus die aanwezig is.

Als we bijvoorbeeld naar een doopsel gaan, is het de aanwezige Christus die doopt. ‘Maar pastoor, dit is een idee, een zegswijze’: nee, dit is geen zegswijze. Christus is aanwezig en in de liturgie bid je met Christus die aan je zijde staat. (Vertaling: Francesco Paloni)