Tijdens de algemene audiëntie van 27 mei sprak paus Franciscus over de kracht van het gebed.

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

De catechese van vandaag is gewijd aan het gebed van de rechtvaardigen.

Gods plan voor de mensheid is goed, maar in het leven van alledag ervaren we de aanwezigheid van het kwaad: dat is een dagelijkse ervaring. In de eerste hoofdstukken van het boek Genesis wordt de geleidelijke verspreiding van het kwaad in het menselijk leven beschreven.

Rebellie van Adam en Eva

Adam en Eva (vlg. Gen. 3,1-7) twijfelen aan de goede bedoelingen van God. Zij denken dat ze van doen hebben met een jaloerse godheid, die hun geluk in de weg staat. Hieruit ontstaat hun rebellie: ze geloven niet meer in een gulle Schepper die hun geluk voor ogen heeft. Hun harten zwichten voor de verleiding van het kwaad en zijn in de ban van een waan van almachtigheid: “Als we eten van de vruchten van de boom, worden we zoals God” (vlg. vers 5).

Dat is de verleiding: dat is het verlangen dat het hart binnenkomt. Maar de ervaring gaat een heel andere kant op: hun ogen gaan open en ze ontdekken dat ze naakt zijn (vers 7), zonder iets. Vergeet dit niet: de verleider is een wanbetaler, hij betaalt slecht.

Kain en Abel

Het kwaad wordt nog explosiever bij de tweede generatie mensen, nog sterker. Het is de zaak Kain en Abel (vlg. Gen. 4,1-16). Kain is jaloers op zijn broer: het is de worm van de jaloezie; hoewel hij de eerstgeborene is, ziet hij Abel als een rivaal, iemand die zijn primaatschap in gevaar kan brengen. Het kwaad krijgt vat op zijn hart en Kain weet het niet te bedwingen.

Het kwaad begint zijn hart binnen te sijpelen: zijn gedachten draaien altijd om kwaad zien in de ander, om argwaan. En dat gebeurt ook met de gedachte “Dat is een slechterik, hij zal me kwaad doen.” Die gedachte komt zijn hart binnen… En zo eindigt het verhaal van de eerste broederschap met een moord. Ik denk vandaag aan de menselijke broederschap… overal oorlogen.

Wraak

De nakomelingen van Kain ontwikkelen ambachten en kunsten, maar ook geweld. Dat komt tot uitdrukking in het sinistere gezang van Lamech, dat klinkt als een wraaklied: “Word ik gewond, dan dood ik een man; krijg ik een schram, dan neem ik een kind. Wordt Kain zevenvoudig gewroken. Lamech zevenenzeventigvoudig!” (Gen. 4,23-24).

De wraak: “Je zult boeten voor wat je hebt gedaan.” Maar dat zijn niet de woorden van een rechter, maar van mij. Ik speel in deze situatie voor eigen rechter. En zo verspreidt het kwaad zich als een olievlek totdat het alles bedekt. “Jahwe zag hoezeer op de aarde de boosheid van de mensen was toegenomen en hoezeer de begeerte van hun hart de hele dag naar het kwade uitging” (Gen. 6,5).

Vrijkomen van de hoop

De grote verhalen over de Zondvloed (hoofdstukken 6-7) en over de Toren van Babel (hoofdstuk 11) tonen aan dat er behoefte is aan een nieuw begin, een nieuwe schepping, die zijn vervulling vindt in Jezus Christus.

Maar in deze eerste pagina’s van de Bijbel staat ook een ander verhaal. Het springt niet zo in het oog, is nederiger en devoter en verwoordt het vrijkomen van de hoop. Ook als bijna iedereen zich op een vreselijke manier gedraagt en van haat en verovering de grote drijfveer van het menselijk leven maakt, zijn er mensen die in staat zijn oprecht tot God te bidden en het lot van de mens een andere wending geven.

Abel biedt God een offer van eerstelingen aan. Na zijn dood kregen Adam en Eva een derde zoon, Set, waaruit Enos werd geboren (dat ‘sterfelijk’ betekent). Er wordt gezegd: “Dat was de tijd dat men de naam van Jahwe begon aan te roepen” (4,26).

Dan verschijnt Henoch, iemand die “met God op weg gaat” en die naar de hemel gehaald wordt (vlg. 5,22-24). En tot slot is er het verhaal van Noach, een rechtschapen man die “zijn schreden richtte naar God” (6,9). Omwille van hem ziet God af van zijn plan om de mensheid weg te vagen (vlg. 6,7-8).

Toevluchtsoord voor het kwaad

Als je deze verhalen leest, krijg je de indruk dat het gebed de schuilplaats en het toevluchtsoord is van de mens voor de vloedgolf van het kwaad dat in de wereld groeit. Als je het goed bekijkt, bidden we ook om gered te worden van onszelf. Het is belangrijk om te bidden “Heer, alstublieft, red me van mezelf, van mijn verlangens, van mijn passies.”

De biddende mensen op de eerste pagina’s van de Bijbel zijn werkers van vrede. Het gebed, als het authentiek is, bevrijdt dan ook van het instinct tot geweld. Het is een blik gericht op God, opdat Hij weer voor het hart van de mens zorgt. In de Catechismus staat: “Als zodanig wordt het gebed door een menigte van rechtvaardigen in alle godsdiensten beleefd” (2569).

Bloembedden van wedergeboorte

Het gebed laat bloembedden van wedergeboorte ontstaan op plekken waar de haat van de mens enkel de woestijn kon uitbreiden. En het gebed is krachtig, want het trekt Gods kracht aan en zijn kracht geeft altijd leven, altijd. Hij is de God van het leven en zorgt voor wederopstanding.

Daarom dringt Gods heerschappij door in de ketenen van mannen en vrouwen die vaak onbegrepen en gemarginaliseerd worden in de wereld. Maar de wereld leeft en groeit dankzij Gods kracht die zijn dienaren aantrekken met hun gebed. Het is helemaal geen luidruchtige keten en die haalt zelden de krantenkoppen. En toch is die zo belangrijk om het vertrouwen van de wereld te herstellen!

Een keten van leven

Ik herinner me het verhaal van een man, een belangrijk regeringsleider, niet van nu, maar uit het verleden. Hij was een atheïst die geen religieus gevoel in zijn hart had. Maar als kind had hij zijn oma horen bidden, en dat bleef in zijn hart. Op een moeilijk moment in zijn leven, kwam die herinnering in zijn hart naar boven en zei hij: “Maar mijn oma bad…”. Zo begon hij te bidden met de gebeden van zijn oma en daarin vond hij Jezus.

Het gebed is een keten van leven, altijd. Zo veel mannen en vrouwen bidden, zaaien leven. Het gebed zaait leven, het kleine gebed.

Kinderen leren bidden

Daarom is het zo belangrijk om kinderen te leren bidden. Het doet me pijn als ik kinderen tegenkom die het kruisteken niet kennen. We moeten hun het kruisteken goed aanleren, want dat is het eerste gebed.

Het is belangrijk dat kinderen leren bidden. Misschien vergeten ze het daarna en gaan ze een andere weg. Maar de eerste gebeden die ze als kind leerden, blijven in het hart, want die zijn een zaadje van leven, het zaadje van de dialoog met God.

Hart van steen veranderen

Gods weg in de geschiedenis is door hen verder gegaan: die is door een ‘restje’ van de mensheid verder gegaan dat zich niet heeft neergelegd bij de wet van de sterkste, maar dat aan God heeft gevraagd om wonderen te doen, en vooral om ons hart van steen te veranderen in een hart van vlees (vlg. Ez. 36,26).

En daarbij helpt het gebed: want het gebed opent de deur naar God, verandert ons hart dat zo vaak van steen is, in een menselijk hart. En is er veel menselijkheid voor nodig, en met menselijkheid bid je goed. (Vertaling Susanne Kurstjens)