Tijdens de algemene audiëntie van 26 februari sprak paus Franciscus over waarom het voor ieder van goed is om tijdens de Veertigdagentijd de ‘woestijn’ in te gaan.

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

We beginnen vandaag op Aswoensdag met onze reis door de Veertigdagentijd, een reis van veertig dagen naar Pasen, naar het hart van het liturgisch jaar en van het geloof. We volgen zo de reis die Jezus maakte. Hij trok zich aan het begin van zijn dienstwerk veertig dagen lang terug in de woestijn om te bidden en te vasten, terwijl Hij op de proef werd gesteld door de duivel.

Juist over de spirituele betekenis van de woestijn wil ik het vandaag met jullie hebben. Wat betekent de woestijn spiritueel gezien voor ons, inclusief degenen die in de stad wonen? Wat betekent de woestijn?

Grote stilte

Stel je voor dat je in de woestijn bent. Het eerste gevoel dat je dan krijgt is dat je je omgeven bent door een grote stilte: geen enkel geluid, behalve de wind en je eigen ademhaling. De woestijn is dus de plek waar je afstand neemt van het lawaai dat je omgeeft. Het is het ontbreken van woorden om ruimte te maken voor een ander Woord, het Woord van God, die als een lichte bries het hart beroert (vlg. 1 Kon. 19,12).

De woestijn is de plek van het Woord met een hoofdletter W. In de Bijbel houdt de Heer er dan ook van om over de woestijn te vertellen. In de woestijn overhandigt Hij aan Mozes de tien geboden.

En als het volk zich van Hem verwijdert, en wordt als een ontrouwe echtgenote, zegt God: “En daarom weldra lok Ik haar weer naar Mij toe, zorg Ik dat zij naar de woestijn gaat en spreek Ik tot haar hart.  Vervolgens geef Ik haar dan de wijngaarden terug en maak Ik het Achordal tot een poort van hoop. Daar wordt zij weer gewillig, zoals in de dagen van haar jeugd, toen zij optrok uit Egypte” (Hos. 2,16-17).

Niet gemakkelijk om stil te zijn

In de woestijn luister je naar Gods Woord, dat is als een zacht geluid. Het boek Koningen zegt dat het Woord Gods is als een draad van klankrijke stilte. In de woestijn hervind je de intimiteit met God, de liefde van de Heer.

Jezus hield ervan om zich elke dag terug te trekken op verlaten plekken om er te bidden (vlg. Lc. 5,16). Hij heeft ons geleerd hoe we de Vader moeten vinden, die tot ons spreekt in de stilte. Het is niet gemakkelijk om het stil te maken in je hart, want wij proberen altijd te praten en met anderen te zijn.

Ruimte maken voor Gods Woord

De Veertigdagentijd is een uitgelezen moment om ruimte te maken voor het Woord van God. Het is de tijd om de televisie uit te zetten en de Bijbel open te slaan. Het is de tijd om ons los te maken van onze telefoon en ons te verbinden met het Evangelie. Toen ik klein was, was er geen televisie, maar had men de gewoonte om niet naar de radio te luisteren.

De Veertigdagentijd is de woestijn; het is de tijd om dingen op te geven, om ons los te maken van onze telefoon en ons te verbinden met het Evangelie. Het is de tijd om nutteloze woorden, geklets, leugens en roddels te vermijden en om in gesprek te gaan met de Heer en Hem te tutoyeren.

Het is de tijd om ons toe te wijden aan een gezonde ecologie van het hart, om het hart op te schonen. We leven in een omgeving die vervuild wordt door te veel verbaal geweld, door heel veel beledigende en schadelijke woorden, nog versterkt door het internet. Vandaag de dag strooit men met beledigingen zoals je met ‘goedemorgen’ strooit.

We worden overweldigd door lege woorden, reclames en misleidende boodschappen. We zijn eraan gewend geraakt dat we alles over iedereen horen en we lopen het risico dat we afglijden naar het wereldse dat ons hart verwoest. Er is geen bypass om dit te genezen, behalve de stilte.

Plek van leven, niet van dood

We hebben moeite om de stem van de Heer te onderscheiden die tot ons spreekt, de stem van het geweten, de stem van het goede. Jezus, die ons de woestijn in roept, nodigt ons uit om te luisteren naar dat wat telt, naar het belangrijke, het essentiële. Tegen de duivel die Hem op de proef stelde, zei Hij: “Niet van brood alleen leeft de mens, maar van alles wat uit de mond van God voortkomt” (Mt. 4,4).

Zoals het brood, meer nog dan het brood, hebben wij het Woord van God nodig en moeten wij met God praten, moeten wij bidden. Want alleen bij God komen de neigingen van ons hart aan het licht en komt de dubbelhartigheid van de ziel ten val. Dat is de woestijn, een plek van leven, niet van dood. Want in de stilte in gesprek gaan met de Heer geeft ons het leven terug.

Plek van het essentiële

Laten we nu nog eens nadenken over een woestijn. De woestijn is de plek van het essentiële. Laten we naar ons eigen leven kijken: er zijn zoveel nutteloze dingen waarmee we omgeven worden! We jagen duizenden dingen na die ons noodzakelijk lijken, maar dat in werkelijkheid niet zijn.

Wat zou het ons goed doen als we ons kunnen bevrijden van al die oppervlakkige dingen, om te ontdekken wat echt telt, om weer de gezichten te zien van onze naasten! Ook daarin is Jezus voor ons een voorbeeld, door te vasten.

Vasten is kunnen afzien van ijdele dingen, van het oppervlakkige, om naar de essentie te gaan. Vasten is niet alleen om af te vallen, het is naar de kern gaan, het zoeken naar de schoonheid van een eenvoudiger leven.

Plek van eenzaamheid

De woestijn is tot slot de plek van eenzaamheid. Ook vandaag nog zijn er om ons heen zoveel mensen die zich verloren voelen. Het zijn eenzame en verlaten mensen. Er zijn zoveel armen en ouderen die in onze buurt wonen en in stilte leven, zonder ophef te maken, gemarginaliseerd en aan de kant gezet! Daarover praten levert geen groot publiek op.

Maar de woestijn leidt ons naar hen, naar degenen die stil worden gehouden en ons in stilte om hulp vragen. Er zijn zoveel stille blikken die ons om hulp vragen. De reis door de woestijn van de Veertigdagentijd is een reis van barmhartigheid jegens de allerzwaksten.

Gebed, vasten en werken van barmhartigheid: dat is de weg door de woestijn van de Veertigdagentijd.

Houd moed

Beste broeders en zusters, via de stem van de profeet Jesaja heeft God deze belofte gedaan: “Zie, iets nieuws ga Ik maken, het is al aan het kiemen, weet gij dat niet? Ja, een weg ga Ik leggen in de woestijn” (Jes. 43,19). In de woestijn opent zich de weg die ons van de dood naar het leven leidt.

Laten we samen met Jezus de woestijn ingaan. We zullen eruit komen met de ervaring van Pasen, de kracht van Gods liefde die het leven vernieuwt. Met ons zal gebeuren, wat er met de woestijnen gebeurt die in de lente opbloeien en waar ineens “uit het niets” knoppen en planten opbloeien.

Houd moed, laten we deze woestijn van de Veertigdagentijd ingaan, laten we Jezus de woestijn in volgen: met Hem zullen onze woestijnen opbloeien. (Vert. Susanne Kurstjens)