Grote delen van Europa zuchten al weken onder torenhoge temperaturen. In een snikheet Rome heeft de Gemeenschap Sant’Egidio om die reden extra aandacht voor ouderen en daklozen.

Italië zucht al weken onder de hittegolf met de naam Caronte. Deze vormt aanleiding tot een extra zomercampagne van de Gemeenschap Sant’Egidio waarin aandacht wordt gevraagd voor solidariteit met eenzame ouderen. De voorzitter Marco Impagliazzo riep tijdens een onlangs gehouden persconferentie iedereen op tot waakzaamheid.

Veel ervaring met hulpverlening

Sinds de oprichting in 1968 van de Gemeenschap Sant’Egidio is er ruimschoots ervaring opgedaan door de lekengemeenschap met hulpverlening aan de meest kwetsbare groepen in de samenleving. Het gaat om vluchtelingen, arme families, dak- en thuislozen en eenzame ouderen.

Hun opgebouwde expertise, handelswijze en projecten worden zelfstandig uitgevoerd. Vaak wordt het nut van de projecten erkend door de Italiaanse autoriteiten en ondersteund. De projecten voor ouderen leiden zelfs tot navolging in andere Europese steden.

Extra kwetsbaar bij extreem weer

In het hoofdkantoor in Trastevere ontmoeten we Giancarlo, verantwoordelijk voor ouderenzorg, en de Nederlandse priester Zeger Polhuijs die hulpverlening biedt aan i senza tetti, de daklozen in Rome. Deze groepen zijn extra kwetsbaar bij extreme omstandigheden.

“De hitte alleen is niet de aanleiding geweest voor onze roep tot extra alertheid”, reageert Giancarlo op de buitenlandse media-aandacht voor Caronte. “De hittegolf van 2003 zorgde in heel Europa voor hogere sterftecijfers onder ouderen. Er zijn toen nog meer mensen overleden dan in 2022, ook een jaar met langdurige hitte.”

Giancarlo vervolgt: “Het is vooral de combinatie van de factoren eenzaamheid en een hoge leeftijd die een gevaar kunnen vormen. Eenzaamheid is een ontzettend groot probleem.”

Naar ouderen toegaan

In reactie hierop ontwikkelde Sant’ Egidio in 2004 al het project Viva gli Anziani! (‘Leve de ouderen!’). “Het is echt uniek en een innovatie in Europa omdat we in dit project de ouderen van boven de 80 jaar actief in kaart brengen. Huis voor huis in de wijk. Dat is dus heel anders dan hulp met een loketfunctie bijvoorbeeld, waar ouderen zelf op af moeten. Nee, de medewerkers van Sant’ Egidio gaan naar de ouderen toe.”

Bij het in kaart brengen staat de fysieke toestand van de oudere centraal, aldus Giancarlo. “Artsen en ervaren maatschappelijk werkers doen mee aan deze beoordelingsfase. Daarnaast kijken we ook naar de economische en sociale omstandigheden. Heeft de oudere een netwerk om zich heen? Op basis van die inventarisatie maken we een persoonlijk schema. De ene oudere heeft behoefte aan drie keer telefonisch contact per week, weer een andere twee keer per maand of een wekelijks huisbezoek.”

Bewustwording van de omgeving

De telefooncentrale van Sant’Egidio is elke dag volop bezig om al deze telefoontjes te plegen. Soms doen ouderen zelf mee aan het telefoneren naar de ouderen die hulp nodig hebben. “Dat is het mooie van onze beweging. De mensen die zelf hulp ontvangen of de noodzaak ervan begrijpen willen meedoen als ze dat kunnen. De ouderen krijgen ons telefoonnummer en kunnen zelf ook bellen bij problemen”, vertelt Giancarlo.

De situatie van de ouderen wordt jaarlijks herzien en kan eventueel worden bijgesteld als er wijzigingen zijn in de omstandigheden. “Ook innovatief is het bewust maken van de omgeving. Zo proberen we jonge buurtbewoners, winkeliers en apothekers te betrekken bij de ouderen in hun buurt. De jongere buurvrouw kan bijvoorbeeld letten op een overvolle postbus van haar oudere buurvrouw die niet wordt geleegd of ons waarschuwen bij inactiviteit.” Sant’Egidio kan daarover voorlichten en heeft bij de zomercampagne een flyer uitgegeven met adviezen wat te doen bij eenzame ouderen.

Ouderenoppas

“De steden Barcelona en Antwerpen voeren dit inmiddels ook zo uit,’ vertelt Giancarlo. Die ook voorstander is voor het blijven inzetten van de badante, de ouderenoppas die vaak bij ouderen in huis woont. “Deze figuur is voortgekomen uit de stroom vluchtelingen die werk zochten, en ouderen die hulp zochten. Dit kon op die wijze worden gecombineerd en is ook gelegaliseerd in de Italiaanse wetgeving.”

“Het is een kostenpost voor de familie omdat de badante ook moet worden betaald natuurlijk. Maar wel een mogelijkheid, net als het ouderenproject, om ervoor te zorgen dat ouderen in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen. Dit levert ook weer besparingen op in de ouderenzorg en voorkomt plaatsing in verzorgingstehuizen.”

Zorg voor daklozen

“De daklozen en zwervers van Rome lopen ook gevaar bij extreme hitte in de stad”, zegt Zeger Polhuijs. “Maar niet alleen in de zomer; in de winter overlijden ook daklozen in Rome vanwege de kou. Maar nu is het zeker zaak om deze mensen in de gaten te houden bij extreme, hoge temperaturen.”

Via Sant’Egidio worden er shelters aangeboden voor bescherming en hulp eventueel in samenwerking met het Gemelli-ziekenhuis in Rome, aldus Polhuijs. “Medewerkers gaan ook dagelijks actief informeren bij de daklozen hoe het gaat en of ze nog iets nodig hebben. Zo kan een dakloze ook hulp krijgen bij verslavingsproblematiek of voor hulp bij een nieuwe start, weg van de straat. Maar in zo een situatie is intensieve psychologische begeleiding nodig.”

Vakantie voor de kwetsbaren

Naast alle hulpverlening en projecten staat bij de Gemeenschap Sant’Egidio vooral de vriendschap met de armen, de ouderen en de kwetsbaren centraal. “Jaarlijks gaan we samen met de ouderen en de daklozen in de zomer naar Fiuggi op vakantie”, vervolgt Polhuijs. “Het is mooi om samen met hen de liturgie te vieren. Uiteindelijk is God onze basis voor alles en geeft Hij ons inspiratie om met alle mensen samen onze Gemeenschap Sant’Egidio te vormen.”