In Duitsland is met woede en verbijstering gereageerd op nieuwe berichten over nonnen die kindermisbruik door geestelijken faciliteerden.

“Vandaag is weer een dag waarop ik me schaam voor mijn Kerk.” Deze tweet, afkomstig van Maurus Runge, een benedictijnse monnik en een enthousiaste Twitter-gebruiker, lijkt bij veel katholieken een snaar te hebben geraakt.

Runge gaf hiermee commentaar op nieuwe onthullingen over nonnen die ervan worden beschuldigd in de jaren zestig en zeventig systematisch kinderen aan priesters en politici beschikbaar te hebben gesteld voor seksueel misbruik. De nonnen zijn allang overleden.

Nieuwe diepten

“Dat is niet de wereld waartoe ik wil behoren”, werd er op de sociale media gezegd. Verder varieerden de reacties van “Ik geloof in God, maar mijn geloof in de Kerk neemt steeds meer af” tot “Ik zou gewoon kunnen blijven huilen”.

Lezers van de Duitse katholieke website katholisch.de uitten hun verontwaardiging over de nieuwe beschuldigingen, zegt hoofdredacteur Björn Odendahl. “Dat komt waarschijnlijk omdat er wederom nieuwe diepten zijn onthuld die men nauwelijks voor mogelijk heeft gehouden.” Reacties als “Ik vind het steeds moeilijker om in deze Kerk te blijven” komen steeds vaker voor.

Begrip bij bisschoppen

Steeds meer Duitse katholieken verlaten de Kerk. De voorzitter van de Duitse bisschoppenconferentie, bisschop Georg Bätzing, sprak zijn begrip uit voor hun reactie. “Als we zo ver achterblijven bij onze eigen idealen, maakt dat mensen van streek en dat kan ik goed begrijpen”, zei hij in een radio-interview.

De katholieken wier twijfels toenemen, zijn niet alleen mensen die toch al wat vervreemd waren geraakt van de Kerk maar juist ook de trouwe kerkgangers, zo vertelt pater Klaus Mertes aan het Duitse persbureau KNA. De jezuïet observeert deze trend al geruime tijd – zeker sinds 2010, toen hij als rector van het Canisius College in Berlijn zelf de beerput van het misbruik in onderwijsinstellingen opende.

Ook toen waren er al veel “kernkatholieken” tot op het bot verontwaardigd, zei Mertes: “Grootmoeders die hun hele leven naar de kerk zijn gegaan, gezinnen die dagelijks bidden, kerkelijk werkers die beginnen te twijfelen aan de betekenis van hun bediening.” Sinds het misbruikonderzoek van 2018 begrijpen veel bisschoppen hoe diep het probleem zit, zegt hij.

‘De waarheid maakt je vrij’

Franz-Xaver Kaufmann, die jarenlang de bisschoppenconferentie adviseerde, noemt het een “zelfreinigend proces” dat pijnlijk en verre van voltooid is. De 88-jarige socioloog zei tegen KNA dat dit proces moet doorgaan. “Alles moet aan het licht komen, hoe pijnlijk het ook is.” De teleurstelling is op dit moment bijzonder groot omdat “de Kerk, die zichzelf als morele autoriteit ziet, juist op dit gebied zo jammerlijk tekortschiet.”

Het onderzoek zou onvermijdelijk de kern van de Kerk raken. “En daarin ligt de kans – voor de getroffenen, maar dan ook voor de vernieuwing van de Kerk in het licht van de vraag en de troostende boodschap van het evangelie. De waarheid maakt je vrij – en dat geldt voor iedereen.”

Heilzame crisis

Wat de Kerk nu doormaakt, zou ook “een model kunnen worden voor een hele samenleving, die ook zou profiteren van een dergelijk pijnlijk zelfonderzoek”. Kauffman zegt dat hij de huidige tijd daarom ziet als een “crisis om mezelf op een nieuwe en diepere manier te versterken in mijn geloof”. Zijn conclusie: “Ik blijf katholiek. Voor mij is de Kerk niet alleen mijn thuis, maar ook een missie, en ik wil deze missie niet ontlopen.”

Jezuïet Klaus Mertes voegt er aan toe dat hij mensen kan begrijpen die de Kerk verlaten omdat ze het huidige systeem of de leiders ervan niet steunen: “Ik bekritiseer dat niet. Soms denk ik dat het is zoals in de jaren 80 in Oost-Duitsland: sommigen vertrekken, anderen blijven – beiden hebben eraan bijgedragen dat het oude instortte en dat er nieuwe dingen konden ontstaan.”