Paus Franciscus heeft dinsdag in een preek in de kapel van Santa Marta scherp uitgehaald naar hedendaags klerikalisme.

De geest van klerikalisme is een kwaad dat ook in de Kerk van vandaag aanwezig is, aldus de paus. Daar worden de gewone gelovigen het slachtoffer van, doordat zij zich afgewezen en gekwetst voelen.

Ver van de Openbaring

In zijn preek waarschuwde de paus herders in de Kerk voor het gevaar “intellectuelen van het geloof’’ te worden met een moraal die ver verwijderd is van Gods openbaring, aldus het verslag van Radio Vaticaan.
De arme en nederige mensen die op God vertrouwen zijn het slachtoffer van deze “intellectuelen van het geloof”, zij die zijn “verleid door klerikalisme”.

Religieuze machthebbers

De paus greep het evangelie van de dag aan waarin Jezus in discussie is met de hogepriesters en de oudsten van het volk. Hij zoomde daarbij in op hun rol. “Zij hadden juridische, morele en religieuze autoriteit. Zij besloten alles.”

De wet geïnstrumentaliseerd

Annas en Kajafas bijvoorbeeld “veroordeelden Jezus” en “besloten Lazarus te doden”. Ook Judas ging naar hen om te “onderhandelen” en Jezus werd aldus verkocht. Zij waren volgens tot deze staat van “arrogantie en tirannie ten opzichte van het volk” gekomen door de wet te instrumentaliseren.

Wet van mensen

“Maar een wet die zij vele malen hebben herzien. Zo vaak, dat zij zelfs tot 500 geboden waren gekomen. Alles was gereguleerd, alles! Een wetenschappelijk geconstrueerde wet, want deze mensen waren wijs, zij begrepen het goed. Zij maakten alle nuances, niet?”

Eerste gebod vergeten

“Maar het was een wet zonder geheugen: zij waren het eerste gebod vergeten dat God aan onze vader Abraham heeft gegeven: ‘Wandel in mijn aanwezigheid en wees volmaakt.’ Maar zij wandelden niet: zij stopten in hun eigen overtuigingen. Zij waren niet volmaakt! Zo waren zij de Tien Geboden van Mozes vergeten.”

Wet zonder geheugen

“Met de wet die zij zelf hadden gemaakt, intellectualistisch, hoogontwikkeld, casuïstiek, ontbeerden zij het geheugen dat het heden verbindt met de Openbaring.”

Veroordeeld en gekwetst

In het verleden was Jezus hun slachtoffer, aldus de paus. Nu zijn het “de nederige en arme mensen die op de Heer vertrouwen.” “Zij die afgewezen worden”, degenen die weten wat berouw is ook al voldoen zij niet aan de wet en lijden zij onder deze onrechtvaardigheden. Zij voelen zich “veroordeeld” en “gekwetst door degenen die ijdel, trots, arrogant zijn”, aldus de paus.

Judas als slachtoffer

Iemand die door dit soort mensen af was gewezen is Judas, aldus de paus. “Judas was een verrader, hij had zwaar gezondigd. Hij zondigde heel erg. Maar dan zegt het evangelie zegt ‘hij had spijt, en ging naar hen om het geld terug te brengen.’ En wat deden zij? ‘Maar je was onze partner. Wees gerust… Wij hebben de macht je alles te vergeven!’ Nee! ‘Doe wat je wilt. Het is jouw probleem.’ En ze lieten hem alleen: afgewezen!”

‘Arme Judas’

“De arme Judas, een verrader en een berouwvolle, werd niet verwelkomd door de herders. Omdat deze mensen waren vergeten wat herder zijn betekent. Zij waren de intellectuelen van het geloof, zij die de macht hadden, zij die de catechese van het volk opstelden met een moraal die was gevormd door hun eigen intelligentie en niet door de Openbaring.”

Clerici ver van het volk

“Een nederig volk, afgewezen en geslagen door deze mensen”, aldus de paus, die zei dat dit soms ook in de Kerk gebeurt. “Er is die geest van klerikalisme. Clerici voelen zich superieur, zij staan ver van het volk. Zij hebben geen tijd om naar de armen te luisteren, naar de lijdenden, de gevangenen, de zieken.”

Moderne uitvoering

“Het kwaad van klerikalisme is een zeer lelijk iets! Het is een moderne uitvoering van deze mensen. En het slachtoffer is dezelfde: het arme en nederige volk dat de Heer verwacht. De Vader heeft altijd ons nabij willen zijn: Hij zond ons zijn Zoon. Wij wachten, wachten in vreugdevolle verwachting, verrukking.”

Jezus speelt spelletje niet mee

“Maar de Zoon speelde het spelletje van deze mensen niet mee. De Zoon ging naar de zieken, de armen, de afgewezenen, de zondaars – en dat is schandalig – de prostituees. Ook vandaag zegt Jezus tot ieder van ons, en zelfs tot degenen die verleid zijn door het klerikalisme: ‘De zondaars en de prostituees zullen nog eerder het Koninkrijk van God binnengaan dan u.’”

Gericht tegen critici?

De harde woorden van de paus lijken indirect gericht tegen de critici die hem verwijten in strijd met de leer en de traditie van de Kerk te handelen, zoals de veronderstelde toelating van hertrouwd gescheidenen tot de communie.

Rigiditeit

De verwarring en onduidelijkheden die zijn ontstaan door onder meer passages in de exhortatie Amoris laetitia zijn voor vier kardinalen aanleiding geweest hem vijf met ja of nee te beantwoorden dubia voor te leggen. De paus heeft tot nu toe geweigerd de ook door vele anderen gevraagde opheldering te geven. Opvallend is dat de paus recent herhaaldelijk heeft geklaagd over ‘rigiditeit’ van herders, voor wie de wet belangrijker zou zijn dan de mensen. (KN/RV)