De strijd in Libië vertoont een opvallende overeenkomst met die in Syrië: ondanks hun ogenschijnlijke goede samenwerking, staan Rusland en Turkije er in feite indirect tegenover elkaar.
In Turkije werd op 8 januari de Turkstream-pijplijn voor gas officieel geopend. Die was het resultaat van een samenwerking tussen Turkije en Rusland, en de Russische president Poetin reisde voor de gelegenheid naar Ankara. Daar sprak hij achter gesloten deuren langdurig met zijn Turkse ambtsgenoot Erdogan. De afgelopen jaren hebben er vele soortgelijke ontmoetingen plaatsgevonden, steeds met Syrië als voornaamste gespreksonderwerp. Dit keer echter lag de focus vooral op Libië.
De afgelopen jaren is er veel inkt gevloeid over de band tussen Rusland en Turkije. In Hollywoodfilms rond het thema van een haat-liefdeverhouding tussen twee mensen, zegeviert uiteindelijk altijd de liefde. Dit kan waarschijnlijk niet gezegd worden over de band tussen Poetin en Erdogan. Voor de draaiende camera’s is het front gesloten, maar in werkelijkheid is het onderlinge wantrouwen groot. De enige verbindende factor is hun gedeelde afkeer van de Verenigde Staten.
Voor Rusland is Turkije van grote waarde omdat het lid is van de NAVO. Erdogans gang naar Moskou verdeelde de NAVO tot op het bot – tot groot genoegen van Poetin. Erdogan op zijn beurt greep de samenwerking met Poetin aan om te proberen de pakweg tweeduizend Amerikaanse militairen in Syrië te verjagen. Vooral omdat die zich in door de Koerden gecontroleerde regio’s bevonden.
Via de besprekingen van Astana konden Rusland en Turkije zich profileren als de landen die uiteindelijk de regie in handen hadden in Syrië. Dit bleek echter problematisch, omdat ze op dit vlak tegenovergestelde posities innamen. Poetin steunt het regime van de Syrische president al-Assad, die voor de Turkse president Erdogan net doodsvijand nummer één is. De Russische luchtmacht bombardeert meedogenloos allerlei milities in Syrië die door Turkije bewapend en getraind werden.
Alles wijst erop dat dit scenario zich momenteel herhaalt, en wel in Libië. Vergeleken met dat land is de situatie in Syrië vrij overzichtelijk. Er is een regering in Damascus die de gewapende oppositie zonder succes trachtte te verdrijven.
De situatie in Libië is veel gecompliceerder. Daar werd in 2011 met hulp van de NAVO een einde gemaakt aan het regime van president Muammar al-Gadhafi. Een jaar later werden er verkiezingen gehouden, die gewonnen werden door de Libische Moslimbroeders en partijen die eveneens islamitisch georiënteerd waren. Het nieuwe parlement werd Huis der Afgevaardigden (HdA) genoemd.
In 2014 waren er nieuwe verkiezingen, en ditmaal verloren de islamisten. Seculiere partijen kwamen als winnaars uit de bus en op basis van de verkiezingsuitslag kwam een nieuw parlement tot stand. De islamitische partijen die verloren hadden, weigerden echter om de uitslag te accepteren. Met behulp van gewapende milities veroverden ze de Tripoli en verjoegen het nieuwe parlement.
Dat belandde uiteindelijk in de oostelijke stad Tobroek, en ging later een militaire alliantie aan met generaal Khalifa Hafter, die een veelbewogen carrière achter de rug had. Hij begon als officier in het leger van ex-president Gadhafi, maar werd later in Tsjaad gearresteerd. De Amerikaanse CIA bevrijdde hem en bracht hem naar de Verenigde Staten.
Na 2011 dook Hafter plotseling weer op in Libië, dat intussen in complete chaos weggezakt was. Hafter vormde er het Libische Nationale Leger, waarbij zich veel voormalige militairen van Gadhafi aansloten.
Onder druk van de internationale gemeenschap was er in Tripoli ondertussen een ‘regering van nationaal akkoord’ (RNA) geformeerd; in feite een andere naam voor de door islamisten gedomineerde regering. Er zaten geen afgevaardigden in uit Tobroek.
De macht van de RNA, geleid door premier Fayez al-Sarraj, reikt echter niet verder dan Tripoli. Het Libische Nationale Leger heeft al 80 procent van Libië veroverd en Hafter heeft gezworen het land te zuiveren van radicale islamitische milities.
Hafter kreeg steun van een aantal Arabische landen, waaronder Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten, maar veel belangrijker was de steeds openlijkere steun van Moskou. De door islamisten gedomineerde RNA in Tripoli had intussen de sympathie gekregen van Turkije, waar de regerende AK-partij ideologisch verwant is aan de Libische Moslimbroeders.
Eind vorig jaar belegerde Hafter Tripoli, waarna al-Sarraj om Turkse hulp vroeg. In een eind november gesloten akkoord zegde Turkije Tripoli militaire steun en bijstand toe. Het Turks parlement stemde op 2 januari met een kleine marge in met Erdogans voornemen om Turkse militairen naar Libië te sturen.
De Turkse oppositie stemde tegen, en ook onder de Turkse bevolking bestaat weerstand tegen dit Libische avontuur. In tegenstelling tot Syrië is Libië geografisch ver weg. In Syrië kon Erdogan wijzen op het gevaar van Koerdische ‘terroristen’ voor de Turkse veiligheid, maar zo’n dreiging is er in Libië niet. Erdogan wrong zich daarom in allerlei bochten. Zo beweerde hij onlangs dat miljoenen Libiërs feitelijk van Ottomaanse afkomst waren en dus recht hadden op Turkse bescherming.
De Turkse interventie in Libië is een nieuwe, gevaarlijke ontwikkeling in een land dat al sinds 2011 wordt verscheurd door geweld. Opvallend zijn de parallellen met Syrië. Daar zette Erdogan vanaf het prille begin van de crisis al zijn kaarten op de val van het regime. Toen die niet doorging, sloot hij een alliantie met Rusland in de hoop zo enige invloed te hebben op de toekomstige ontwikkelingen. Samen met Poetin kondigde hij voortdurend ‘wapenstilstanden’ af in Syrië, net zoals beide staatshoofden op 8 januari tot een ‘staakt-het-vuren’ in Libië oproepen.
Net als in Syrië lijken Erdogan en Poetin ook in Libië samen te werken, terwijl ze in werkelijkheid tegenover elkaar staan. Rusland steunt actief generaal Hafter, terwijl Turkije hetzelfde doet met de regering in Tripoli.
Intussen stromen ondanks een embargo van de Verenigde Naties de wapens het land binnen. Alle partijen praten over onderhandelingen en vrede, terwijl ze zich in werkelijkheid voorbereiden op oorlog.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
