Iran gaat vrijdag naar de stembus om een nieuwe president te kiezen. Velen vrezen echter dat de race al gelopen is. Wat is er aan de hand?
De Iraniërs hebben het grondwettelijk recht om zowel een parlement als president te kiezen. Dit klinkt ons vertrouwd in de oren en daarom worden in westerse commentaren ontwikkelingen in Iran vaak omschreven met termen die we uit ons eigen politieke circus kennen.
De tegenstelling ‘progressief’ – ‘conservatief’ komt dan al snel om de hoek kijken en vanuit die optiek worden ook de Iraanse perikelen bekeken. Er zou sprake zijn van een strijd tussen enerzijds hervormers en anderzijds sinistere conservatieven. De hervormers moeten gesteund te worden om de andere zijde de wind uit de zeilen te nemen.
Bij de parlementsverkiezingen van 2016 spraken de kiezers massaal hun steun uit voor de hervormers, bij een opkomst van 62 procent. Vier jaar later namen deze kiezers veelal de moeite niet meer om naar de stembus te gaan. Tussen de vaak jonge kiezers en de hervormers was een onoverbrugbare kloof ontstaan.
De zwakte van de hervormers was geweest dat ze zochten naar bescheiden veranderingen binnen het islamitische systeem. Dit uiteindelijk theocratische staatsbestel stelden ze nooit ter discussie. De achterban die hen in 2016 aan de macht had geholpen, dacht daar echter in toenemende mate anders over: die had feitelijk alle vertrouwen in het systeem verloren.
Op ditzelfde hervormingsgezinde platform werd in 2017 verrassend Hassan Rouhani tot president verkozen. Hij beloofde onder meer economische hervormingen en er leefde grote hoop. Vier jaar later lijkt die volkomen verdampt te zijn: Iran gaat gebukt onder een torenhoge inflatie, massale werkeloosheid en schrijnende armoede. Volgens sommige berichten zou momenteel niet minder dan 80 procent van de bevolking onder de armoedegrens leven.
Tegen deze achtergrond vinden op 18 juni presidentsverkiezingen plaats die vooral kunnen rekenen op apathie onder de bevolking.
Binnen het Iraanse bestel bestaat een methode om politieke opponenten uit te schakelen. De ‘Raad der Experts’ licht voor de verkiezingen alle potentiële kandidaten door om te zien of ze de fundamentele principes van de Iraanse Islamitische Republiek wel voldoende onderschrijven. Bij de geringste twijfel worden ze gediskwalificeerd.
De Raad ging dit jaar wel erg grondig te werk. Van de vele honderden kandidaten bleven er slechts zeven over, en zelfs vertrouwelingen van ayatollah Khamenei werden te licht bevonden. Van de zeven overgebleven kanshebbers, van wie er vijf omschreven worden als conservatief trokken zich er heel recent nog enkele terug. Dit alles om de weg te banen voor Ebrahim Raisi, die vier jaar geleden nog van Rouhani verloor maar de afgelopen tijd nadrukkelijk door Khamenei naar voren werd geschoven. Raisi wordt gezien als een mogelijke opvolger van Khameini in de toekomst.
Verkiezingen in Iran leiden vaak tot verrassingen, zoals in 2017, en naast Raisi zijn er nog enkele serieuze kanshebbers. Onder hen is Abolnaser Hemmati, de topman van de Iraanse Centrale Bank. Velen vrezen echter dat de verkiezingen al een gelopen race zijn en vinden dat alle indicaties wijzen op een overwinning voor Raisi.
Raisi maakte carrière in de juridische sector en werd wegens schendingen van de mensenrechten door de Verenigde Staten gestraft met sancties. Hij werd echter vooral berucht door zijn rol die hij gespeeld zou hebben bij bloedbaden die in 1988 plaatsvonden.
In 1979 had ayatollah Khomeini de macht gegrepen met steun van brede delen van de Iraanse samenleving, waaronder seculieren en communisten. Na de vestiging van wat een islamitische republiek zou worden, werden vele duizenden (volgens sommigen tienduizenden) seculieren en communisten gearresteerd. Ze verdwenen in gevangenissen die zo vol raakten dat er een oplossing moest komen.
Volgens Amnesty International werden in 1988 zeker 5000 gevangenen geëxecuteerd – volgens sommige bronnen waren het er eerder 30.000. Niemand minder dan Ebrahim Raisi wordt ervan beschuldigd dat hij indertijd als rechter hierbij betrokken is geweest.
Wint Raisi, dan plaatst dat de Europese Unie voor een dilemma. Zij ziet zichzelf graag als een waardengemeenschap die groot belang hecht aan de mensenrechten. Anderzijds wil de EU graag, met de Amerikaanse president Biden, het nucleaire verdrag met Iran nieuw leven inblazen. Maar wat als er dadelijk onderhandeld moet worden met een president die beschuldigd wordt van grove schendingen van de mensenrechten?
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
