De verschillen tussen katholieken en protestanten hoeven niet weggepoetst te worden, maar de neocalvinistische ChristenUnie kan veel leren van de katholieke sociale traditie.
“Katholiek denken is principieel universeel denken”, typeerde bisschop Gerard de Korte eens treffend. Bij zo’n typering gaan mijn gedachten als vanzelf terug naar mijn eigen jeugd. Die speelde zich af in een omgeving die radicaal afscheid had genomen van de katholieke kerk. Maar rond de kerst maakte ik jaarlijks kennis met de kerkelijke wereld, wanneer de hele familie uit respect voor opa en oma de nachtmis aandeed.
En iedere keer was ik toch weer een beetje verrast als er onder mijn tot het seculiere socialisme bekeerde ooms en tantes altijd wel weer mensen waren die te communie gingen. Te communie gaan, zo begreep ik later, was niet alleen een individuele geloofshandeling, het gaf ook uitdrukking aan de verbondenheid met elkaar. Van goede wil zijn leek genoeg.
Als vertegenwoordiger van de ChristenUnie, een partij die sterk is geworteld in de protestantse – of nog preciezer: neocalvinistische – traditie, geloof ik dat het gesprek tussen beide tradities van grote waarde is.
Daarbij mogen we ons realiseren dat er meer is dat ons bindt, dan van elkaar verwijdert. Er is een gedeelde gerichtheid naar buiten: een gerichtheid op de ander en op de God die zich laat kennen in de Bijbel. Er is een gedeeld zoeken naar een juiste balans tussen de ‘principiële’ plichtenethiek en de ‘levensethiek’ van de deugd.
Er is een gedeeld zoeken naar een leven in relaties, dat uitdrukking geeft aan verbondenheid en geen zaak is van ‘sociale contracten’. Er is een gedeelde radicale kritiek op een cultuur die zich verliest in hedonisme of utopisme. Verschillen mogen er zijn, maar christenen maken ten diepste deel uit van dezelfde gemeenschap rond Christus.
Toch leggen de katholiek sociale en neocalvinistische denktraditie wel degelijk verschillende accenten. Het calvinisme legt wat meer nadruk op de gebrokenheid van heel de schepping, de worsteling met het kwaad in ons eigen hart, en misschien juist daarom ook op onze roeping om in het klein – in onze eigen ‘kring’ – naar het goede te zoeken.
Onder het ‘principieel universeel denken’ van het katholicisme ligt een wat positiever geformuleerd mensbeeld. God schiep immers ieder mens naar Zijn beeld en Zijn roepstem klinkt voortdurend in het geweten van ieder mens – gelovig of ‘anders’-gelovig – voortdurend tot het goede. Katholieke denkers beklemtonen tegen die achtergrond onze roeping tot solidariteit, met heel de mensheid en heel de wereld.
Die verschillen hoeven niet weggepoetst te worden, door een ‘gulden middenweg’ te zoeken of gesprek uit de weg te gaan. Weer even persoonlijk: ik voel mij van harte verbonden met een energieke, gereformeerde kerk in Rotterdam én ben regelmatig bezoeker van een onthaaste katholieke kloostergemeenschap, dichtbij de plaats waar mijn grootouderlijk huis ooit stond – het zou mij verdriet doen als die twee in elkaar op zouden gaan.
Ik kies dat voorbeeld met opzet. In de kloostergemeenschap viert men een eeuwenoude liturgie; men laat zich niet van de wijs brengen door de waan van de dag. In deze tijd brengen rijkdom en vrijheid veel goeds, maar is er ook doorslaande individualisering en knip- en plakzingeving. Dat is de context waarin westerse christenen opereren. In die context is het besef van verbondenheid met de kerk van ‘alle plaatsen en alle tijden’ van belang. En juist daar kan de katholieke kerk, een wereldkerk bij uitstek, een interessante rol vervullen.
Juist de terugkerende ontmoeting en het voortdurend gesprek, waarin we elkaar verrassen en misschien zelfs verrijken, kan al een klein teken zijn van de goede gemeenschap, die ons in Christus is beloofd. Gods oneindige goedheid kan immers nooit worden uitgedrukt in beperkte schepselen of hun denktradities; juist in de volle breedte van de christelijke gemeenschap wordt iets van Zijn oneindige goedheid zichtbaar – om Thomas van Aquino te parafraseren.
Dr. Wouter Beekers is historicus en directeur van het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie.
Deze tekst is een verkorte versie van Beekers’ bijdrage aan de bundel van Remco van Mulligen & Wouter Beekers, De goede gemeenschap. Katholiek sociaal denken over politiek en maatschappij. Uitg. Mr. G. Groen van Prinstererstichting, WI ChristenUnie, 172 pp., pb., €22,50, ISBN 978 90 825291 2 8
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
