De roep om ‘transparantie’ leidt tot volksgerichten, maar niet tot rechtvaardigheid.

Het aartsbisdom St. Louis in de Verenigde Staten heeft eind vorige week een lijst op internet gezet van geestelijken tegen wie geloofwaardige beschuldigingen van seksueel misbruik van minderjarigen zijn gedaan. “Pijnlijk”, aldus de plaatselijke aartsbisschop in een verklaring, “maar het enige juiste.”

St. Louis is niet de eerste: het ene na het andere Amerikaanse bisdom publiceert zulke lijsten, omdat recente rapporten over misbruik en het toedekken daarvan de roep om transparantie hebben vergroot.

Ten dode opgeschreven

Deze lijst telt 64 namen van geestelijken, van wie ongeveer de helft reeds overleden is. Misschien is het wat overdreven om te stellen dat de andere helft ten dode opgeschreven is. Maar de VS kent wel een treurige traditie van eigenrichting, en er zijn eerder priesters vermoord of mishandeld die op zulke lijsten stonden.

Dus “het enige juiste”, ammehoela! Dit is niets meer of minder dan het vogelvrij verklaren van mensen die wel beschuldigd, maar niet veroordeeld zijn. Dat onderscheid wordt slecht begrepen in de publieke verontwaardiging over klerikaal misbruik – en trouwens ook in andere (straf-)zaken die door oude en nieuwe media breed uitgemeten worden.

Volkswoede

Een beschuldiging staat in de publieke perceptie gelijk aan een veroordeling, en op een veroordeling voor zulke misdaden staat hoe dan ook de maatschappelijke en soms dus ook de fysieke doodstraf. De volkswoede is altijd aanklager, rechter en beul ineen. Advocaten worden niet toegestaan in dit primitieve rechtssysteem; sterker, wie oproept tot redelijkheid loopt het risico zelf als medeplichtige te worden gezien.

Het moderne mantra van ‘transparantie’ is bij nader inzien een merkwaardig bijgeloof. Het vergoddelijkt de openbaarheid: het publieke oog is alziend en alwetend (of zou dat moeten zijn), hoogste en enige Waarheid, opperste Rechter én Redder; alsof het openbaar maken van een kwestie, de kwestie ook automatisch oplost.

Over de heg gegooid

Dat is natuurlijk niet zo; er verandert feitelijk niets. Het aartsbisdom St. Louis kan heel voortvarend lijken door het openbaar maken van een lijst van beschuldigde priesters, maar daarmee is nog geen recht geschied. Evengoed kun je zeggen dat de aartsbisschop het probleem onceremonieel over de heg gegooid heeft, hopla, op straat – veel succes ermee verder.

Niemand is nog voor doofpotten of de ‘mantel der liefde’. Het is goed dat die tijd voorbij is. Maar hier slaat men door in het andere uiterste. Alles wordt publiek bezit verklaard. Maar wat ieders bezit is, is meteen ook niemands verantwoordelijkheid. Daarmee verdwijnen de zaken nog steeds in een soort doofpot, maar nu een doofpot van openbaarheid, door alle verontwaardigden eindeloos bedekt met de mantel der liefdeloosheid.

Twitter-tribunalen

Volgens mij is dit een meer gelovige benadering van het begrip ‘transparantie’: de kennis van hoe het écht zit, het uiteindelijke oordeel, aan een Ander laten. Het beeld van een ‘oordelende God’ wordt door velen (helaas ook binnen de Kerk) als hopeloos ouderwets en grimmig gezien.

Het tegendeel is waar. Juist nu, in tijden van volksgerichten en Twitter-tribunalen, mogen we wel weer eens wat meer leren vertrouwen op Gods oordeel. Als je God het laatste oordeel geeft, relativeer je vanzelf het veel grimmigere oordeel van de mensen, inclusief jezelf.

Reageren op dit commentaar, of op andere artikelen in Katholiek Nieuwsblad of op KN.nl? Mail naar opinie@kn.nl! Ingezonden brieven tellen maximaal 200 woorden, ingezonden opinie-artikelen maximaal 600 woorden.