Men zegt wel eens dat de Vaticaanse curie tegen het einde van het pontificaat van Johannes Paulus II een eilandenrijk was geworden waar nog maar weinig nieuw bloed instroomde.

Wojtyla, die juist zo vernieuwend was begonnen, steunde naarmate zijn krachten afnamen steeds meer op zijn vertrouwde steunpilaren.

Over een andere boeg

Van Benedictus XVI werd een revitaliserende hervorming verwacht, maar hij had er de kracht niet (meer) voor. Mogelijk ook niet, het waren tenslotte oud-collega’s, het gezag. De Kerk is niets menselijks vreemd.

Gewaarschuwd voor wat men ‘spoorvorming’ zou kunnen noemen besloot paus Franciscus het over een andere boeg te gooien en buiten de bekende paden en protocollen te treden. Dat heeft als voordeel dat je snel kunt schakelen door de vele schijven van besluitvorming en advisering over te slaan. Maar dat daar forse risico’s aan kleven signaleerde de prominente vaticanist John Allen al een jaar na Franciscus’ aantreden.

Onduidelijkheden

Aan de charmante kant van directe en ‘onbewaakte’ interviews met iemand als Scalfari kleefde een schaduwzijde van verwarring over wat de paus nou wel of niet had gezegd. Omdat die niet over het weer gingen en het om vermijdbare onzorgvuldigheid ging – waar heb je perschefs voor? – groeide onbehagen, juist bij degenen die waarde hechten aan wat de paus te zeggen heeft.

Dit is, kennelijk bij gebrek aan checks and balances, inmiddels een patroon geworden van onduidelijkheden en ambiguïteiten waarbij er een enorme kloof lijkt te bestaan tussen zender en ontvanger. Net alsof de talloze vragen om verheldering of waarschuwingen voor ernstige misverstanden de paus niet lijken te bereiken.

Zorg voor de schepping

Iets dergelijks doet zich opnieuw voor bij de Wereldgebedsdag voor de Zorg voor de Schepping, een lovenswaardig initiatief van het oecumenisch patriarchaat van Constantinopel, waarbij de katholieke Kerk zich heeft aangesloten. Maar waar de ‘groene patriarch’ Bartholomaios geen enkele ruimte laat voor misinterpretaties lijkt het alsof paus Franciscus zich sterk laat beïnvloeden door de ecologische beweging die de mens als bedreiging van de Schepping beschouwt.

Waar het Vaticaan tot voor kort uiterst op haar hoede was zich niet voor een of ander ideologisch karretje te laten spannen, lijkt het zijn kritische blik te zijn verloren. Of het dringt niet door tot het kleine kringetje vertrouwelingen rond de paus?

Langs elkaar heen leven

Alsof men ineens vergeten is dat de klimaatproblematiek allereerst machts- en economische politiek is en een dekmantel om ideologisch kolonialisme te bedrijven waartegen de paus zich herhaaldelijk heeft gekeerd. Hoe kan het dat de paus juist exponenten van deze ideologie als Jeffrey Sachs inbreng geeft waar degenen die het gevaar daarvan onderkennen tevergeefs aankloppen?

Het lijkt wel of de paus, de curie en de rest van de gelovigen volkomen langs elkaar heen leven.