In de huiskamer van Susannah en Leon in Limburg wordt de televisie omringd door beelden en prentjes van heiligen. Ze huilen dikke bloedtranen om het wereldleed dat via de beeldbuis tot hen komt. Filmmakers Kees-Jan Mulder en Jaap van Heusden leggen met de documentaire Het wonder van Oirsbeek dit verhaal vast vanuit een persoonlijk leidmotief.
Susannah en Leon lopen met een winkelmandje van een supermarkt door een religieuze winkel vol manshoge heiligenbeelden en andere objecten. “We moeten kijken wat bij ons heiligdommetje past”, mompelt Leon. Sanna, zoals ze ook wel wordt genoemd, beroert ondertussen liefdevol een beeld van Maria met Jezus in de armen. “Dag schatje, dag jong, klein mupke.”
Het stel is diepgelovig, zachtaardig en excentriek. Eenmaal in Oirsbeek (vlakbij Sittard en Geleen) krijg je als kijker beeld bij ‘het heiligdommetje’. De woonkamer van het bescheiden huurhuis puilt uit. Overal beelden, schilderijen en prentjes van heiligen. Letterlijk geen plekje is onbenut gelaten. Opmerkelijk: uit de meeste ogen loopt een spoor van bloedtranen. Susannah en Leon zijn ervan overtuigd dat ze huilen om het wereldleed.
“Wat daar precies gebeurt? Ik weet het niet”, stelt regisseur Kees-Jan Mulder (36). “Ik zie twee mensen die veel meegemaakt hebben, maar niet verhard zijn. Als ik probeer te analyseren wat er aan de hand is met Leon en Susannah en met de wereld, dan kom ik er niet uit.”
“Dit verhaal was overweldigend en een film op zichzelf.”
Tweet dit!
“Maar als ik met ze meezing, dan lukt het me wel om – al is het maar voor even – de boel bij elkaar te houden. Als Susannah in de film hardop bidt met de woorden van Psalm 139: ‘ik kom er niet uit, en blijf met U bezig’, dan kan ik dat op het moment dat ze het uitspreekt voor de volle honderd procent met haar meebidden.”
Co-regisseur Jaap van Heusden (44): “Ze reageren net als kinderen, totaal ongefilterd. Hun verontwaardiging over al het leed in de wereld is puur. Dat ontroert me. Moeders en hun kinderen die lijden onder geweld, verlies en rampen zagen we steeds terugkeren bij Susannah.”
Hij vervolgt: “In de Bijbelverhalen, in het slechte nieuws op televisie en ook in haar eigen leven. Psalm 139 raakte daar tijdens de opnames mee verweven. Niets wordt opgelost in dat wonderlijke gedicht, waar zowel Kees-Jan als ik al jaren van houden, maar alles is gezien, vanaf het eerste begin.”
Op zijn LinkedIn-pagina citeert Mulder in het licht van de documentaire auteur Willem Jan Otten: “Van een wonder vraag je je niet af of het kan, maar wat het van je moet.” En Mulder en Van Heusden ‘moesten iets’ met het verhaal van Susannah en Leon, dat was hen direct duidelijk.
Eerder dit jaar schreef KN over de film De man uit Rome, gemaakt door Jaap van Heusden (zie KN 14-15). In zijn zoektocht naar vermeende wonderen voor die film stuitte hij op het stel in Oirsbeek. “Dit verhaal was overweldigend en een film op zichzelf”, aldus van Heusden.
Hij benaderde Mulder, die veel ervaring heeft met het maken van videocolumns, waarin hij nieuwsbeelden verknipt en mixt met ander materiaal, zoals ook in Het wonder van Oirsbeek. Naast regisseur is Mulder theoloog. Hij studeerde ooit af op het thema ‘vergeving, verzoening en identiteit’. In Van Heusden ziet hij een voorbeeld. “Integer blijven als mens en als maker, dat leer ik van hem.”
Met die missie vertrok het regisseursduo naar Oirsbeek. Mulder: “Ons eerste bezoek was heel intens. Sanna en Leon waren drie uur non-stop aan het praten. De grootste trauma’s kwamen direct op tafel. Ondertussen werd er onafgebroken gerookt.”
Op camera vertelt Susannah openhartig over de verschrikkingen die haar als jong meisje zijn aangedaan. Littekens die ze nog zichtbaar met zich meedraagt. Mulder: “Ik vind het bijzonder dat ze na alles wat ze heeft meegemaakt geen verbitterde atheïst is geworden. De connectie met God is er nog, terwijl ze natuurlijk ook boos op God is.”
“Sanna en Leon durven op hun manier het kwaad wél in de bek te kijken.”
Tweet dit!
Na het eerste bezoek volgen er gedurende twee jaar nog vele. Van Heusden: “Ze zijn altijd lief voor ons. Als we onderweg waren, werd er voor ons gebeden, opdat we geen ongeluk kregen. ‘Hou jij van Maria, Jaap?’, vraagt Sanna me elke keer. Natuurlijk, ze zijn heel erg anders, maar we willen ze recht doen. Door aan boord te stappen van hun leven en ons oordeel uit te stellen. Je moet hen echt ontmoeten, als maker en als mens, om mee te kunnen in hun werkelijkheid.”
Sanna en Leon zien, net als ieder van ons, veel ellende voorbijkomen op televisie. De oorlog in Oekraïne, vluchtelingen die vol hoop zijn maar verdrinken, natuurrampen, de aanslag in de Parijse concertzaal Bataclan. Leed dat soms niet te geloven is, zo erg. Sommigen keren er het hoofd voor af, wellicht uit zelfbescherming. Anderen zeggen over slachtoffers dat het misschien wel acteurs zijn, zoals over de hoogzwangere vrouw op een brancard na de bomaanslag op een kraamkliniek in Oekraïne, die tot World Press Foto 2023 werd uitgeroepen.
Mulder: “Blijkbaar schieten we soms in de ontkenning, of in valse beschuldigingen, als nieuws ‘te erg’ is. Maar dat doet geen recht aan het echte leed. Sanna en Leon durven op hun manier het kwaad wél in de bek te kijken.”
In de documentaire dicteert Susannah de boodschappen die ze doorkrijgt van Maria aan Leon. Hij tikt ze uit op zijn typemachine. “Verwonder u niet over de rampen die op aarde plaatsvinden. Het is om u te louteren.” Om inspiratie op te doen voor hun eigen heiligdom in wording (“op termijn misschien wel door miljoenen bezocht”, aldus Leon), bezoekt het stel bedevaartplaats Banneux.
Eenmaal daar vertellen ze een vriendelijke priester hun verhaal. Ook geven ze hem een van de uitgetikte boodschappen. De priester luistert en reageert correct en empathisch. “Ik heb niet de autoriteit”, zo maakt hij duidelijk.
Zo’n twintig jaar eerder al waren zowel de reacties vanuit bisdom Roermond als vanuit dorpsgenoten negatief en afwijzend. Tot op de dag van vandaag ontvangt het stel dreigbrieven en zijn ze weinig geliefd in Oirsbeek. Mulder hoopt dat mensen na het zien van de documentaire meer compassie met het stel tonen. “Je kunt ook eens voor ze koken, of helpen in de tuin.”
Eensgezind, met psalm 139 in het achterhoofd, stellen Mulder en Van Heusden: “We kiezen bewust voor een subjectieve blik. We zijn geen onderzoeksjournalisten en vellen geen objectief oordeel. De documentaire heeft niet als doel dat je het stel op hun woord gaat geloven, maar wel dat je ze serieus neemt in hun verlangen.”
Wat het wonder van Oirsbeek dan is? “Het is aan de kijker om die vraag te beantwoorden.”
Het wonder van Oirsbeek (30 minuten) is maandag 30 oktober als 2Doc-documentaire te zien bij de EO op NPO 2.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
